In 2024 komt er geen la Niña meer

Foto boven: La Niña of niet, in Nederland is het de laatste tijd vaak grijs en donker - Cynthia van Leusden

Al het hele jaar wachten we op het begin van La Niña, de koude zeestroom langs de evenaar tussen Zuid-Amerika en Indonesië. En het hele jaar ook is het er nog niet van gekomen. Het gaat er in 2024 ook niet meer van komen, zo heeft het Amerikaanse NOAA in zijn laatste bulletin bekend gemaakt. Als het er in het verloop van de winter nog wel van komt, dan op zijn vroegst pas vanaf januari. En dan ook nog eens voor heel korte tijd.

Advertentie

De afwisseling tussen El Niño, het warme broertje van La Niña, en La Niña, met daartussen neutrale fases, is een cyclus die grote invloed heeft op het wereldwijde weer. Het verloop van de cyclus wordt door meteorologen overal ter wereld dan ook met argusogen gevolgd.

La Niña of niet, in Nederland is het de laatste tijd vaak grijs en donker - Cynthia van Leusden

Er zijn meerdere pogingen geweest

Het leek er dit jaar meerdere malen op dat La Niña echt van start zou gaan. Het zeewater in de gebieden die in de gaten worden gehouden om het fenomeen vast te kunnen stellen, begonnen aan een daling en de atmosfeer liet een tijdje het weerspatroon zien dat die daling verder kon versterken. Maar de voor een La Niña benodigde constellatie werd nooit stabiel en verdween soms net zo snel als dat hij was verschenen. Dan zette weer een (gedeeltelijke) opwarming in, waardoor de voor een La Niña benodigde drempelwaarden nooit werd gehaald.

Om La Niña te kunnen begrijpen, moeten we naar het deel van de Grote Oceaan, langs de evenaar en tussen Zuid-Amerika aan de ene en Australië en Indonesië aan de andere kant kijken. In die regio waaien op zee meestentijds oostelijke passaatwinden die het zeewater aan het oppervlak in een gestaag tempo naar het westen stuwen. Het is zeewater dat, naarmate het verder westelijk komt, door de voortdurende instraling van de zon een hogere temperatuur krijgt. Het water begint bij Zuid-Amerika (voordat het naar het westen op transport wordt gezet) nog wel relatief koud, doordat het daar vanuit de diepzee naar boven toe opwelt.

Hoe ontstaat een El Niño?

Dat is de gewone situatie, die voor het gemak neutraal wordt genoemd. Er zijn ook twee andere versies. Een El Niño ontstaat als in de buurt van Indonesië, door een paar westerstormen daar, grote hoeveelheden warm water op enige diepte in de Oceaan op transport naar het oosten worden gezet, richting Zuid-Amerika. Dat gebeurt dus onder water op een diepte van enkele honderden meters. Na verloop van tijd, als dat warme water aan de andere kant bij Zuid-Amerika aankomt, welt het op. Het oppervlaktewater wordt daar dan ineens veel warmer dan normaal. Dat warmere water stroomt ook naar het westen en een El Niño, een warme zeestroom ontstaat. Die houdt aan totdat er geen nieuw warm water meer opwelt.

Dat was de situatie tot en met de voorgaande winter. Daarna kwam bij Zuid-Amerika geen warm water meer naar boven, maar juist relatief koud water. De situatie werd neutraal. Na een El Niño zijn de passaatwinden een tijdje sterker dan normaal. Dus welt het ook harder op aan de Zuid-Amerikaanse kust. Hierdoor kan kouder water, afkomstig van diepere delen van de zee, omhoog komen. Ook dat koude water stroomt weer naar het westen. Zo ontstaat een koude zeestroom die La Niña wordt genoemd. Die overgang van El Niño naar La Niña had zich al in de afgelopen zomer moeten afspelen, maar kwam zoals gezegd maar niet van de grond. Ook in de herfst is het niet gelukt. Nu is het dus wachten op wat er in de komende maanden gaat gebeuren.

Lukt het wel, dan zijn de gevolgen groot

De grootschalige veranderingen in de verdeling van de zeewatertemperaturen op de Grote Oceaan hebben, als ze wel van de grond komen, ingrijpende gevolgen voor het wereldwijde weer. Het is de krachtigste drijver achter de weersontwikkeling die we kennen.

De gevolgen van een zich ontwikkelende La Niña zijn tegengesteld aan die van El Niño. Was het tot en met de vorige winter bijvoorbeeld erg nat in het zuidwesten van de VS en in het zuiden van Brazilië, in die gebieden keert de droogte weer terug. In het noordoosten van Zuid-Amerika (onder meer in Suriname) wordt het juist natter. Datzelfde geldt voor het Caribisch Zeegebied, waar zich tijdens een La Niña onder meer veel orkanen kunnen vormen.

Australië

Gaat een El Niño in Australië met hitte en droogte gepaard, tijdens een La Niña regent het veel vaker, komt het tot overstromingen en zijn de temperaturen door het uitblijven van droogte wat gematigder. Ook in Indonesië valt tijdens een La Niña veel meer regen. Verderop heeft La Niña invloed op het gedrag van de moesson in India en brengt extra regen in Oost-Afrika. In het noordoosten van Afrika en ook in het Midden-Oosten keren hitte en droogte terug.

Europa is het continent dat het verst bij het La Niña gebied vandaan ligt. Bij ons is de invloed ervan het kleinst en het minst duidelijk vast te stellen. Toch weten we dat het recordnatte voorjaar van dit jaar een nawee van de aflopende El Niño was. Verder zijn veel meteorologen in het zuiden van Europa ervan overtuigd dat er een verband is tussen La Niña en het in de zomer optreden van droogte en hitte in de Zuid-Europese landen. Dat allemaal doordat zich daar dan voor langere tijd hogedrukgebieden vestigen die met warme lucht gevuld zijn.

Nederland merkt er minder van

In Nederland is de variatie in het weer van jaar tot jaar, of er nu een El Niño was of een La Niña, de laatste jaren hoe dan ook niet erg groot geweest. De regenhoeveelheden varieerden wel, maar warm was het hoe dan ook. Wat dat betreft, is er met de warme en vrij natte winterstart van dit moment in ons deel van de wereld maar weinig nieuws onder de zon.

Nu La Niña, mocht het überhaupt nog zover komen, zwak en van korte duur zal zijn, is de kans hoe dan ook vrij groot dat de gevolgen ervan dit keer heel beperkt zullen zijn.