Poolwervel stort komende week in, bijna recordvroeg
Reinout van den BornDe poolwervel, de straalstroom in de stratosfeer boven de Noordpool en de motor van het weer gedurende de wintermaanden, stort de komende dagen volledig in. En omdat het erop lijkt dat hij in de periode daarna niet meer terugkeert, is dat extreem vroeg.
Voor zover we dat nu kunnen overzien, was er maar één jaar waarin de zogenoemde ‘final warming’, zoals de instorting van de poolwervel aan het einde van de winter wordt genoemd, zich nog vroeger afspeelde dan dit jaar, namelijk in het jaar 2016.
Poolwervel in de winter tijdens de poolnacht
Over de poolwervel hebben we het vooral in de winter, als de zon in het noordpoolgebied onder is en de temperatuur in de stratosfeer erboven bijzonder ver daalt.
Daar waar die bel met koude lucht verder bij de Noordpool vandaan op de veel warmere lucht in de stratosfeer daar stuit, bevindt zich een krachtige straalstroom die de noordpool omspant. En die de koude lucht, die zich binnen die cirkel bevindt, boven de Noordpool gevangen houdt. De poolwervel ontstaat in de loop van de herfst en verdwijnt in de loop van het voorjaar weer.
Poolwervel niet helemaal stabiel
Helemaal stabiel is die poolwervel niet. Soms wordt hij hard aangepakt door de weersystemen die eronder liggen, in de troposfeer. Dat is de luchtlaag waarin ons weer zich afspeelt. De stratosfeer is de luchtlaag er direct boven.
De afgelopen winter leidden die invloeden ertoe dat de poolwervel zich wel tot 12 keer aan toe uitrekte. Daarbij kwam over het poolgebied een langgerekte noordelijke stroming te staan die koude lucht vanuit Siberië via het poolgebied naar Canada en de VS blies. Daar kwam het dan ook tot de ene na de andere kou-uitbraak. De VS hebben dit jaar een koude winter beleefd, in Canada lagen de temperaturen nog steeds iets boven de normaal.
Soms stort de poolwervel in
Onder bijzondere omstandigheden kan het gebeuren dat het ‘gat’ binnen de poolwervel van boven met een enorme bak lucht wordt volgestort. Die lucht gaat dan dalen, waarbij de temperaturen in de stratosfeer snel oplopen (dalende lucht warmt immers op).
Zo’n situatie wordt een SSW genoemd, een Sudden Stratospheric Warming. Een SSW heb je normaalgesproken alleen in de winter en in het voorjaar. Gedurende de wintermaanden is het dit jaar niet tot een SSW gekomen, maar de gebeurtenissen van de komende week mag je wel een SSW noemen, die later gedurende de huidige lente ook nog gevolgen kan hebben.
Vaak uitbraken van kou na SSW
Als er een SSW is, wordt de poolwervel van alle kanten aangepakt en kan helemaal instorten. Gebeurt dit ook echt, dan komt boven het noordpoolgebied of aan de randen daarvan een sterk hogedrukgebied te liggen en kan de kou, afkomstig uit het poolgebied, aan alle kanten ontsnappen en ver naar het zuiden uitbreken. Veel winterweer bij ons begon zo.
Het grappige is dat we ook de komende tijd meteen al een uitbraak van koude lucht vanuit het noordpoolgebied zien. Zoals in een eerder verhaal op deze site al beschreven, kan die koude lucht ons vanaf komende maandag al bereiken. Dan staat een flinke weersomslag op het programma en wordt het, na de fraaie lenteperiode die we eerst de komende dagen nog hebben, weer even wennen aan de doordringend koude wind die in de dagen daarna volgt.
Bij ons speelde poolwervel dit jaar nauwelijks een rol
Was de poolwervel de afgelopen winter in Noord-Amerika en ook in het oosten van Azië erg bepalend voor de gang van zaken in het weer, in onze omgeving trok het weer zich veel minder van de ontwikkelingen in de stratosfeer aan. De koppeling tussen de stratosfeer en de troposfeer eronder kwam bij ons niet goed van de grond. En dus ging het weer eigenlijk heel de winter zijn eigen gang. Zagen we vooral op de langere termijn steeds weer wild winterse weerkaarten, uiteindelijk kwam toch weer een vrij vlakke en ook zachte winter uit de bus.
Mis ook deze verhalen niet:
Volg ons ook op facebook en X!
Jouw foto op Weerverteller.nl?
Stuur je foto naar foto@weerverteller.nl, of via X met de vermelding van @weerverteller
