De lente van 2024 is niet alleen tot de gedeeld zachtste ooit uitgegroeid, maar ook tot de op één na natste. Waardoor was het zo nat en zo zacht? We zoeken de oorzaken.
Het zal de meesten niet ontgaan zijn, maar het bleef de afgelopen tijd maar regenen. Als je naar de laatste 8 maanden kijkt, dan is gemiddeld over het land ongeveer de dubbele hoeveelheid gevallen. Daarbij lagen de temperaturen voortdurend (flink) boven normaal. Tot nu toe waren februari en maart dit jaar recordwarme maanden. Ook april en mei verliepen zeer zacht. Januari kwam nog het dichtste bij de gebruikelijke gemiddelde temperatuur uit.
Waardoor die hoge temperaturen?
Laten we eerst eens op die hoge temperaturen inzoomen. De laatste maanden die met hun gemiddelde temperatuur in Nederland een fractie beneden normaal uitkwamen, waren juli en augustus vorig jaar, al waren de verschillen miniem. Daarna is het steeds warmer dan gebruikelijk geweest met als uitschieters februari en maart. Op het moment dat die warme periode begon, kwam op de Grote Oceaan tussen Zuid-Amerika aan de ene en Australië en Indonesië aan de andere kant een El Niño op gang, een warme zeestroom langs de evenaar. Dit is een fenomeen dat grote invloed heeft op het wereldwijde weer.
Andere berichten die bij de start van de warmte in het nieuws waren, gingen over de watertemperaturen op het noordelijke deel van de Atlantische Oceaan, het stuk noord van de evenaar. Die werden recordhoog. Eén van de oorzaken was een hogedrukgebied dat er lange tijd lag. Op het water scheen de zon daardoor en was er maar weinig wind. Dit gaf een impuls aan de watertemperaturen. Een andere oorzaak was dat de brandstof van schepen nogal van samenstelling is veranderd. Vrijwel alle zwavel is er sinds enkele jaren, vanwege internationale regels, uitgehaald. De schepen zijn hierdoor veel schoner geworden.
Zwaveldeeltjes in scheepsbrandstof
Nu is het zo dat zwaveldeeltjes meehielpen om boven het water wolken te vormen. Nu die deeltjes er (bijna) niet meer zijn, is de bewolking boven de verschillende scheepvaartroutes flink afgenomen. En ook dat heeft ervoor gezorgd dat de zon boven de Oceaan meer en ook feller is gaan schijnen. En door die fel schijnende zon wordt het water een stuk warmer. Zie daar in een notendop de redenen voor de (nog steeds) recordwarme oceanen.
De combinatie van El Niño en de recordhoge zeewatertemperaturen heeft ertoe geleid dat een grote hoeveelheid aan extra warmte in de lucht is gekomen. En dat zien we overal op aarde in de temperaturen terug. Al ongeveer een jaar zijn die gemiddeld recordhoog. En dan kan het niet anders of ook van dag tot dag, van week tot week en van maand tot maand worden steeds nieuwe warmterecords gezet. Vaak gaat het daarbij dit jaar om duizenden stationsrecords per dag, in regio’s verspreid over heel de wereld. En dus ook in Nederland.
Meer vocht in de lucht: meer regen
Een andere bijwerking van hoge watertemperaturen is dat er meer vocht verdampt en als waterdamp in de atmosfeer terechtkomt. Zit die waterdamp eenmaal in de lucht, dan kan er tijdens regenperioden ook meer water vallen. Ook dat is iets wat we op dit moment wereldwijd op veel plaatsen terugzien. Zo was het Midden-Oosten de laatste maanden meer dan eens in het nieuws met zware onweersbuien, die bijzondere plaatsen als Dubai, de woestijn van Saoedi-Arabië, delen van Oman en de landen in Noordoost-Afrika, die de laatste jaren zoveel van droogte te lijden hebben gehad, onder water zetten. In het zuiden van Brazilië is al een tijdje een overstromingsramp aan de gang en in het zuiden van China vallen buien die zo zwaar zijn dat je de bijbehorende beelden van wateroverlast nauwelijks kunt bevatten.
En ook in Europa is het nat. Zo is in de hogere delen van de Alpen in Zwitserland tijdens de winter- en lentemaanden recordveel sneeuw gevallen. Ook Frankrijk, Duitsland, de Benelux, het Verenigd Koninkrijk en Ierland beleven een zeer natte periode. Allemaal doordat hoge watertemperaturen samengaan met veel extra vocht in de lucht en dus meer regen dan gebruikelijk. Agrariërs in Nederland hebben er heel wat mee stellen. Vanwege het feit dat de grondwaterstanden regionaal historisch hoog zijn, kan de natuur nauwelijks water meer verwerken. Wegzakken is er niet bij. Als we van et water af willen, moeten we het wegpompen. Geen wonder dus dat de warme winter en lente ook zo nat zijn verlopen.
Voorlopig weinig verandering
Voor beide onderdelen van het weer die we hebben besproken, de temperatuur dus en de neerslag, is voor de komende maanden niet meteen een verandering in zicht. Het zal in grote lijnen warmer dan normaal blijven en er blijft veel vocht in de lucht, al was het maar doordat de bodem nu totaal verzadigd is. Het zal uiteindelijk van de drukverdeling in onze omgeving en de daaruit voortvloeiende windrichting en opbouw van de atmosfeer afhangen of het ook echt blijft regenen en de warmte aanhoudt, of dat we eindelijk een langere, stabiele periode krijgen.
Zo ziet het er voor de nieuwe week, de eerste van de meteorologische zomer van dit jaar, naar uit dat het weerbeeld grotendeels droog verloopt. Wel voert een noordelijke tot noordwestelijke wind dan vrij koele lucht van de Noordzee aan. Het wordt daarin tussen 17 en 20 graden, het komende weekend zelfs nog iets koeler. Een echte zomerdoorbraak zit er nog niet in.
