Voor de kust van Zandvoort en Noordwijk waren vanochtend meerdere waterhozen te zien. Ook op het IJsselmeer en boven de Eems werden tuba’s gezien, beginnende slurven die het wateroppervlak niet raakten. Het spotten van waterhozen, vroeg in juni is opmerkelijk. Normaalgesproken is het zeewater er nog niet warm genoeg voor. Maar dit jaar is door het recordwarme voorjaar alles anders. Een beetje kou in de bovenlucht liet het nu al gebeuren.

Een waterhoos is een snel draaiende luchtkolom, zichtbaar als een slurf die uit een buienwolk hangt en tot op het wateroppervlak komt. Daar zie je, in de sterke wervelwind, opspattend water omhoog komen en ronddraaien. In sterke hozen kan dit water de wolkenbasis bereiken. Daarvan leek nu echter geen sprake. Een waterhoos is eigenlijk een tornado in het klein.

Onstabiele lucht

Om een waterhoos te kunnen laten ontstaan, heb je sterk onstabiel lucht nodig en een rustige atmosfeer. Aan beide voorwaarden werd vanochtend voldaan. De lucht was onstabiel doordat de temperatuur van het zeewater (voor de kust nu 15 graden) hoger was dan de temperatuur van de lucht erboven (12 graden). De onderzijde van de koude luchtlaag werd boven het warmere water opgewarmd en daardoor lichter. Vervolgens kwam het tot een stijgbeweging die, doordat de lucht ook op grotere hoogte koud was, steeds verder kon versnellen.

Overal is er draaiing

Zolang zo’n stijgende luchtkolom onderweg geen of nauwelijks wind tegenkomt die hem uit elkaar kan slaan, blijft hij intact. Nu is op de achtergrond in de atmosfeer overal draaiing aanwezig. De snel stijgende lucht raakt hierdoor ook zelf in een draaiing, een draaiing die net als een om zijn eigen as draaiende schaatser, enorm kan versnellen als het kanaal waarin de draaiing zich afspeelt zich sterk vernauwt. Dat is precies wat in een hoos gebeurt. Daardoor krijg je over een langgerekte buis een snel draaiende en stijgende wervelwind. Doordat de druk in dat kanaal scherp daalt, kan waterdamp er na verloop van tijd condenseren. Zodra dit het geval is, wordt de slurf zichtbaar. En raakt die slurf het water, dan is een waterhoos geboren.

Normaal pas later in de zomer

Normaal gesproken, komen de omstandigheden, nodig voor het tot ontwikkeling laten komen van waterhozen, pas later in de zomer voor. Als het zeewater, dat nog relatief koud uit het voorjaar komt, voldoende is opgewarmd. In elk geval ver genoeg om warmer te kunnen zijn dan de lucht erboven, op momenten dat weer eens een bel met koudere bovenlucht overkomt. Nu is het, door het recordwarme voorjaar, al begin juni zover. Dat zegt iets over het klimaat waarin we tegenwoordig leven. Maar ook over hoe koud de lucht is die nu boven Nederland ligt.

Komende dagen meer hozen?

Ook de komende dagen blijft de lucht boven Nederland onstabiel en zijn er voldoende momenten waarop er niet al teveel wind is. Het loont dus de moeite om een eventuele bui boven het water in de gaten te houden. Misschien komen er nog wel meer waterhozen voor.