'Zon heeft maximum in zonnevlekkencyclus bereikt'

Foto boven: De zon, gisteren - Patricio Leon

De berichten rond de activiteit van de zon blijven elkaar tegenspreken. Was het idee eerder dit jaar nog dat het maximum in de huidige zonnevlekkencyclus wel eens 2 of 3 jaar zou kunnen opschuiven, nu is het idee dat dit maximum al is bereikt. En als dat inderdaad zo is – soms is er ook wel eens een dubbel maximum – dan zou dat zelfs wat eerder zijn dan verwacht. Maar zoals gezegd, ook dit beeld kan nog weer veranderen.

Advertentie

Tijdens een cyclus, we beleven nu nummer 25, kun je aan onder meer de afstand van de zonnevlekken ten opzichte van de zon, het aantal zonnevlekken en de kracht ervan zien hoe ver de cyclus onderweg i

s. Het minimum van deze cyclus ligt alweer jaren achter ons. Dat was in 2019. Toen waren aan het oppervlak van de zon nauwelijks vlekken te zien.

Bergopwaarts

Daarna ging het bergopwaarts. Inmiddels is de zon zelfs behoorlijk actief en zien we op aarde om de haverklap poollicht, als zich aan de zon weer een sterke uitbarsting heeft voorgedaan en een wolk geladen deeltjes de aardatmosfeer binnendringt. De zondeskundigen waren er tot nu toe vanuit gegaan dat het maximum van de zonnevlekkenactiviteit in deze cyclus volgend omtrent juli 2025 zou vallen.

Alles wees daarop: de toename van het aantal zonnevlekken, maar ook dat nieuwe vlekken geleidelijk dichterbij de evenaar verschenen. Want dat is de trend. Als de cyclus jong is, komen de vlekken relatief ver bij de evenaar vandaan tot leven. Naarmate de cyclus vordert, ontstaan ze steeds dichterbij de evenaar. En beide bewegingen werden de afgelopen jaren waargenomen. Tot voor kort dus. Want eind augustus verscheen een groep zonnevlekken ver bij de evenaar van de zon vandaan. En die gebeurtenis wijst erop dat de grote activiteit mogelijk nog maar net begonnen is. En zo nog 2 tot 3 jaar langer kan aanhouden.

Actiever dan verwacht

Vorig jaar bleek ook al dat de zon veel actiever was dan verwacht. Het gemiddeld aantal zonnevlekken aan het oppervlak van de zon bereikte in juni 2023 zelfs het hoogste punt van de laatste 21 jaar. Voor veel volgers van de zon kwam dat zeer onverwacht. Maar niet volgens de gerenommeerde Amerikaanse zondeskundige David Hathaway. Hij gaat er in zijn laatste verwachting vanuit dat we nu in het zonnemaximum zitten. Een half jaar éérder dan verwacht, dus. En zo stapelen de tegenstrijdige berichten zich nog steeds op.

De verwachting van David Hathaway - SolarCycleScience.com

Er is al veel anders gegaan. Al ruim drie jaar op rij komt het aantal zonnevlekken op de zon hoger uit dan de prognose. De verschillen met het oorspronkelijke spoorboekje zijn daarbij alleen maar groter geworden. Degenen die verwachten dat het maximum later valt, voorzien een nog verdere toename van de activiteit van de zon, met nieuwe zonnestormen, noorderlicht en op de zon vele grote groepen zonnevlekken. Een voorbeeld van een extreme zonnestorm die de aarde in de jaren twintig van de vorige eeuw trof, is hier te lezen.

Terug naar 2002

De activiteit aan het oppervlak van de zon was in juni 2023 zo groot dat we helemaal naar het jaar 2002 terug moesten om een vergelijkbaar actieve periode terug te vinden. Dat was toen cyclus 23 bijna zijn hoogtepunt bereikte. Er zouden dat jaar nog een paar zeer actieve momenten volgen, met de sterkste geregistreerde zonnevlam ooit daarbij. Tot in Texas, in het zuiden van de VS aan toe, was toen het Noorderlicht te zien; een ongekende situatie.

Na cyclus 23 kwam cyclus 24, die een stuk zwakker was en tot de zwakste cycli van de afgelopen eeuw behoorde. Volgens de eerste verwachtingen van zondeskundigen had dat ook met de huidige cyclus 25 het geval moeten zijn. In de aanloop ernaartoe waren er lang discussies over de vraag of we misschien zelfs naar een soort Maunderminimum op weg waren, een periode tussen 1600 en 1750 waarin de zon nauwelijks actief was.

Verwachtingen waren niet juist

Gaandeweg de nieuwe cyclus bleek echter dat de oorspronkelijke verwachtingen het bij het verkeerde eind hadden. Een groep onderzoekers, die op een andere manier naar de zonnevlekkencyclus keken, gaf in een vroegtijdig stadium ook al een waarschuwing af. Volgens hen zou de nieuwe cyclus juist weleens tot de sterkste cycli ooit kunnen gaan behoren. Het leek er lange tijd op dat ze gelijk zouden krijgen, al wordt dat beeld nu ook genuanceerd.

Over het moment waarop de huidige zonnevlekkencyclus zijn maximum zal bereiken, wordt dus nog gediscussieerd. Was de overtuiging van de meeste volgers tot nu toe dat het maximum in de loop van het jaar 2025 zou worden bereikt – volgend jaar dus – later leek het er dus op dat dit misschien nog wel enkele jaren later kan worden. Maar volgens David Hathaway is het al zover. En als hij gelijk heeft, valt het maximum dus een half jaar eerder dan verwacht.

Zon blijft voorlopig actief

Ongeacht het moment waarop het maximum van deze cyclus valt, is duidelijk dat de zon voorlopig nog behoorlijk actief zal blijven. Dat betekent nieuwe kansen op grote groepen zonnevlekken, zonnevlammen, noorderlicht en misschien ook wel zonnestormen.