De afgelopen jaren hebben we te maken gehad met een zeer actieve zon. Op 10 en 11 mei 2024 werd de aarde getroffen door een flinke zonnestorm, waarbij op veel plaatsen een spectaculair noorderlicht te zien was dat mensen betoverde. Dit verbleekt echter in vergelijking met wat er in mei 1921 gebeurde, toen de krachtigste zonnestorm van de 20ste eeuw de aarde bereikte. Drie dagen lang beukte de storm op het aardmagnetische veld. Op 15 mei 1921 piekte de situatie en ontstonden op veel plekken oncontroleerbare branden, wat ook voor angst zorgde.
Vooral telegraafposten en seinhuizen op grote treinstations, locaties met veel lange kabels, werden getroffen door de zonnestorm. De magnetische straling van de zon wekte sterke elektrische stromen op in de kabels, waardoor ze oververhit raakten en brand ontstond waar de kabels samenkwamen. Het begon in de vroege ochtend van 15 mei met een brand in een telegraafstation in Zweden, gevolgd door telegraafstations in Amerika en andere delen van de wereld. Ook in diverse seinhuizen op treinstations ontstonden branden, waarvan de grote brand in Grand Central Station in New York het meest opviel.
Enorme zonnevlek
Destijds was de kennis over de zon en haar verschijnselen nog beperkt, waardoor men niet precies wist wat er gebeurde. Wel werd al snel een verband gelegd met een enorme zonnevlek op het oppervlak van de zon. Niet alleen de branden, maar ook het spectaculaire noorderlicht dat tijdens de zonnestorm te zien was, wezen in die richting.
Het noorderlicht was uitzonderlijk zuidelijk zichtbaar. Steden als Los Angeles en Atlanta zagen het noorderlicht dansen aan de hemel, alsof ze zich binnen de poolcirkel bevonden. Zelfs vanaf schepen in de buurt van de evenaar op de Grote Oceaan was aan de noordkant noorderlicht te zien, vaak in roodtinten.
Wereldwijd branden
De grote zonnevlek, AR1842, behorend tot cyclus nummer 15, was enorm en bijzonder actief. Golven van elektromagnetische straling werden op de aarde afgevuurd, wat spanningen van soms rond de 1000 volt in telefoon-, telegraaf- en seinkabels veroorzaakte. Wereldwijd werden branden in telegraaf- en seinstations gemeld, waardoor communicatie tijdelijk stilviel en treinen stopten. Gezien de minder geavanceerde communicatiesystemen van toen, viel de schade nog mee, vooral aangezien dit de zwaarste zonnestorm van de 20ste eeuw was.
Wat zou er nu gebeuren tijdens een zonnestorm van het kaliber van 1921? In maart 1989, toen boven Nederland ook een spectaculair noorderlicht te zien was, kregen we een idee. De zonnestorm legde toen in grote delen van Canada het stroomnet en telefoonverkeer plat. Dergelijke storingen zouden ook nu kunnen voorkomen. Satellieten kunnen uit hun baan raken en systemen zoals GPS kunnen uitvallen, wat verstrekkende gevolgen zou hebben.
Kans op herhaling lijkt nog niet groot
Toch is de kans dat een dergelijke zware zonnestorm zich de komende tientallen jaren voordoet, niet groot. Sinds de eerste helft van de vorige eeuw is de zon minder actief geworden. Hoewel we nu in een zonnevlekkenmaximum zitten met een actieve zon, is dit maximum nog steeds minder intens dan die in de eerste helft van de vorige eeuw. Een herhaling van 1921 lijkt voorlopig niet waarschijnlijk, maar zeker weten doen we het nooit. Er is nog veel wat we niet begrijpen over de zon.
Verder lezen:
Volg ons ook op facebook en X!
Jouw foto op Weerverteller.nl?
Stuur je foto naar foto@weerverteller.nl, of via X met de vermelding van @weerverteller
