Eindelijk oostenwind en toch geen winter, hoe kan dat?

Foto boven: Zonsondergang boven zee - Ed van Pelt

We hebben er lang op gewacht. Vanaf morgen ligt er eindelijk weer eens een hogedrukgebied boven Scandinavië. Midden in de winter. En waait de wind bij ons lange tijd uit het oosten. En toch wordt het niet koud. Hoe kan dat nou?

Advertentie

In dit verhaal duiken we wat dieper in op de redenen achter het steeds maar uitblijven van winterweer in ons deel van de wereld. Bijna nergens op aarde stijgen de temperaturen zo snel als in Europa. In Nederland zelfs twee keer zo snel als wereldwijd het geval is.

Hoe komt het toch dat we in ons deel van de wereld zo’n uitzonderlijke positie innemen? Waardoor wordt het, zelfs als de weerkaarten winters zijn, geen winterweer meer in onze omgeving? En dat meer en meer tot afgrijzen van hen die ervan houden.

Ons weer komt vanuit het zuidwesten

Dé belangrijkste reden voor de warme winters hier is de overheersend zuidwestelijke wind. Vooral gedurende de wintermaanden lijkt die overheersing alleen maar sterker te zijn geworden. Tegelijkertijd is het zeewater van de Atlantische Oceaan, waar onze lucht vandaan komt, sterk opgewarmd. Van die kant hoeven we ook geen kou te verwachten.

Wat we wel krijgen, is vochtige lucht. Op het moment dat storingen passeren, valt meer regen dan vroeger. Ook koelt het in de vochtige lucht tijdens helder weer moeilijker af.

Koudepoel kleiner dan vroeger

Een tweede reden voor de teloorgang van onze winters is de geringere omvang van de koudepoel rond de Noordpool, tijdens de wintermaanden. Door het stijgen van de temperaturen schuiven de klimaatzones naar het noorden op. Het koude gebied rond de Noorpool wordt kleiner.

Een gevolg hiervan is dat vroeger ‘koude’ stromingen tegenwoordig niet meer automatisch koude lucht onze kant op blazen. Een prachtig voorbeeld daarvan zien we de komende dagen. Een sterke oostelijke wind voert dan lucht vanuit Oost-Europa aan. Maar, doordat daar nu ook geen koude lucht voorradig is, levert die oostenwind bij ons geen winterweer op.

Zonsopkomst in Leerdam, zonder mist - John Oomen

In de vochtigere lucht vormen zich vaak wolken

Niet alleen de Oceaan, ook de Noordzee, de Oostzee en andere wateroppervlakten zijn in de winter tegenwoordig warmer dan vroeger. Trekken daar wel bellen met koude lucht in de hogere delen van de atmosfeer overheen, dan vormt zich gemakkelijk bewolking.

Een eerste voorbeeld daarvan zien we het komende weekend al, als zo’n bel met wat koudere lucht in de hogere delen van de atmosfeer enige tijd ten zuiden van Nederland ligt. Het raakt bij ons dan meteen bewolkt, er kan zelfs wat sneeuw of regen vallen. De wolken temperen de afkoeling sterk, zelfs in de nachten komt het nauwelijks tot vorst. Een ander nadeel is de zuidoostelijke wind aan de achterzijde van de storing. Die voert zachtere lucht aan.

Ook warmbloedige hogedrukgebieden weten raad met het vocht. Dan zijn het mist en laaghangende bewolking die het weerbeeld domineren. Dat hebben we deze winter vaak gezien.

De sterke hogedrukgebieden

Het hogedrukgebied, dat de komende dagen boven Scandinavië komt te liggen, is erg sterk. De luchtdruk stijgt er tot rond of iets boven 1050 hPa. Die hoge luchtdruk hangt samen met zeer sterke daalbewegingen in de atmosfeer op enige hoogte. Alleen die dalende luchtbewegingen laten de druk stijgen. Kou kan het ook, maar die is op dit moment niet aanwezig.

Dalende lucht gaat niet alleen met luchtdrukstijgingen samen, maar ook met het oplopen van de temperaturen op enige hoogte. Dalende lucht warmt nu eenmaal op. Eventueel aangevoerde kou in de bovenlucht verdwijnt zo weer makkelijk van de weerkaarten. Dat zien we de komende tijd ook meerdere malen gebeuren. Het helpt de winter uiteindelijk niet.

De zuidoostelijke wind

De vorm van het hogedrukgebied is de komende tijd ook niet gunstig voor koud weer. Als je de lijnen van de wind volgt, komt die het grootste deel van de tijd meer vanuit het zuidoosten dan vanuit het oosten. Ook boven Zuidoost-Europa is geen kou aanwezig.

Gunstiger zou het zijn als de wind met een boog vanuit het noorden zou waaien. Op die manier zou na verloop van tijd wel koudere lucht onze omgeving kunnen bereiken. Helemaal aan het einde van zijn berekening laat het Europese model nu een dergelijk scenario zien. Maar we zijn daar de afgelopen maanden al vaker lekker mee gemaakt. Het zijn de koude opties uit een verder zeer gematigd pakket. En ze zijn tot nu toe nog geen enkele keer uitgekomen.

Hoe wordt het dan wel winter?

Samenvattend zouden we het beste af zijn met een oostelijke wind, die in een bocht langs Oostzee vanuit het noorden naar ons toe komt. Met de aanvoer van zeer koude lucht, die onderweg geen vocht oppikt. Dat aan de noordzijde van een lagedrukzone boven het westen en noordoosten van Europa. Geholpen door een niet al te sterk hogedrukgebied boven Noorwegen. Het zijn drukverdelingen die we nooit zien. Maar dan zou het moeten lukken.