Beryl is een extreem vroege orkaan van de vijfde categorie

Foto boven: Orkaan Beryl - Bron NOAA.

Orkaan Beryl, nu op de Caribische Zee, is vanochtend uitgegroeid tot een orkaan van de zwaarste, vijfde categorie. Daarmee is het de vroegste orkaan ooit die deze status in de Atlantische sector bereikt. Het was in de julimaand überhaupt nog maar een keer eerder voorgekomen dat een orkaan de vijfde categorie bereikte, namelijk Emily in 2005. Rond de kern waait de wind nu met snelheden van rond 250 kilometer per uur.

Beryl is de bovenwindse eilanden voorbij en trekt met een snelheid van 35 kilometer per uur verder naar het westnoordwesten, om morgen aan het einde van de middag en in het begin van de avond (onze tijd) in de buurt van Jamaica aan te komen. Daar is een orkaanwaarschuwing van kracht. Voor de Dominicaanse republiek en Haïti, die iets verder bij de baan van Beryl vandaan liggen, is een waarschuwing voor een tropische storm afgegeven. Alle drie de landen moeten ook met overstromingen rekening houden, als de regens van Beryl passeren.

Orkaan wordt later minder sterk

Hoewel Beryl de eerste uren nog iets aan kracht kan winnen, wordt vanaf later vandaag en in de komende dagen een geleidelijk afname in de sterkte van de orkaan verwacht. Dat gebeurt doordat het weermilieu waarin het systeem terechtkomt duidelijk vijandiger wordt. De wind ind e atmosfeer rond de orkaan neemt flink toe, waardoor Beryl haar efficiënte vorm van nu niet langer kan handhaven. Hoe sterk de orkaan zal zijn op te moment dat ze over het Mexicaanse schiereiland Yucatan trekt, is nu echter nog niet met zekerheid te zeggen.

Het tempo waarin Beryl de afgelopen dagen is gevormd en in kracht toegenomen, plus het eindstation van de vijfde categorie zo vroeg in het seizoen, zegt iets over de potentie van het orkaanseizoen van dit jaar, dat nu echt op gang is gekomen. Op voorhand werd al van een actief seizoen uitgegaan, doordat het zeewater in het gebied waar de orkanen ontstaan zo warm is, maar ook omdat door de huidige La Niña de wind in de bovenlucht juist zwak is. Orkanen kunnen zich daardoor veel makkelijker op een efficiënte manier organiseren.

Warmtewisselaars

Feitelijk zijn orkanen warmtewisselaars. Het zijn systemen die energie uit de natuur, in dit geval de in het oceaanwater aanwezige warmte, omzetten in de pure kracht van wind en regen. Dat gaat vooral goed als de orkaan een efficiënte vorm aanneemt, waarbij zowel de aanvoerlijnen als de uitstroomlijnen van de lucht goed geregeld zijn. Je krijgt dan een orkaan in zijn ronde vorm, en de tentakels daar omheen die eruit draaien. Hoe efficiënter dat is geregeld, hoe beter de orkaan functioneert en hoe sterker hij of zij uiteindelijk kan worden. Het zeewater in de baan van een orkaan koelt ook altijd meerdere graden af. Niet alleen doordat de orkaan zelf zoveel energie gebruikt, maar ook doordat het water ter plaatse wordt omgewoeld.

Bij ons in Nederland zijn orkanen van het type Beryl niet mogelijk. Het mag hier in de laatste tientallen jaren flink zijn opgewarmd, het zeewater is er bij lange na nog niet warm genoeg voor. Ook is de Noordzee te klein om aan een orkaan plaats te bieden.

Bij ons alleen polar lows

De veel kleinere, winterse evenknieën van de orkanen, de polar lows zijn bij ons in het verleden wel meerdere keren voorgekomen. Dat zijn kleine, orkaanachtige systeempjes, die in een ijskoude bovenlucht boven de in dat geval relatief erg warme zee kunnen ontstaan. Ze zijn ook rond, kunnen in extreme gevallen een oog ontwikkelen en gaan in een heel klein gebied met sneeuw en storm gepaard. Het beroemdste polar low dat Nederland ooit trof was dat van 2 januari 1979, met in Noord-Holland zelfs een oogpassage en verder veel wind en sneeuw.