Als we denken aan de bevrijding van Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog, komen er beelden van juichende en feestende mensen naar voren. Canadese, Engelse en Amerikaanse militairen trekken de steden in het westen van Nederland binnen en worden verwelkomd door een menigte die massaal is samengestroomd. En altijd schijnt de zon en is het warm.

Bevrijdingsdag 1945 is voor velen synoniem geworden met feestvreugde, zonneschijn en warmte. Ook nu, 79 jaar later, schijnt de zon geregeld en is het vaak aangenaam warm. Prima weer voor feestelijkheden om de bevrijding te vieren.

Bij de capitulatie was het weer niet mooi

Bij de capitulatie zelf was het weer echter niet zo mooi. Toen op 4 mei 1945 in Wageningen de capitulatie van de Duitse troepen in Nederland werd getekend, was het helemaal geen mooi weer. Er lag een lagedrukgebied boven Nederland en vanuit het noordwesten passeerde een koufront met bewolking en een paar uur regen. In De Bilt werd het 10,6 graden, kouder dan normaal, met 3 millimeter neerslag.

Een dag later, op de eerste dag van het bevrijde Nederland, nam een nieuw lagedrukgebied ten westen van Ierland de regie over van het oude boven onze omgeving. Dat oude lagedrukgebied werd naar het noorden gedrongen. Veel zachtere lucht stroomde vanuit het zuiden het land binnen, maar werd voorafgegaan door een warmtefront. De Bilt meldde ruim 6 uur lang regenval, met in totaal 7,7 millimeter neerslag. Het werd overdag niet warmer dan 12,4 graden, met weinig zon.

Een heel ander beeld dus dan wat we van de filmpjes en foto's kennen. Geen uitbundig schijnende zon en ook niet de warmte om zonder jas naar buiten te gaan en uitbundig te feesten. Waar komt dat beeld dan vandaan?

Bevrijding nam tijd in beslag

De bevrijding van Nederland heeft lange tijd geduurd. In het zuiden was het al in september 1944 zover, maar in het noorden duurde het ruim een half jaar langer door de verloren slag bij Arnhem. Toen het oosten van Nederland in het voorjaar van 1945 door geallieerde troepen werd bevrijd, bleven de grote steden in het westen nog steeds onder invloed van de bezetter. De bevrijding begon pas in de dagen na de capitulatie in Wageningen, op 4 mei.

Ondertussen veranderde ook het weer. Terwijl het lagedrukgebied bij Ierland naar het zuiden trok, bouwde zich boven Centraal-Europa een hogedrukgebied op. In Nederland voerde een zuidelijke wind steeds warmere lucht aan. Op 6 mei werd het in De Bilt al 16,7 graden, en op 7 mei brak de temperatuur door de grens van 20 graden.

Die avond passeerden de eerste geallieerde voertuigen de Berlagebrug in Amsterdam, en een dag later volgde de glorieuze intocht naar het centrum van de stad. De zon scheen aan een blauwe hemel en in De Bilt werd het 21,9 graden. Maastricht bereikte die dag zelfs een zomerse temperatuur van 25,2 graden.

Spontane feestvreugde

In de dagen daarna, toen de spontane feestvreugde in Nederland aanhield, steeg de temperatuur verder. 12 en 13 mei 1945 waren de warmste dagen in De Bilt, met respectievelijk 28,8 en 29,8 graden. Maastricht schopte het zelfs tot respectievelijk 32 en 31 graden, en ook in het noordoosten van het land in Eelde werd een tropische dag aangetekend.

Alle filmpjes en foto's van feestvierende menigten die de bevrijders onder prachtige lente-omstandigheden verwelkomden, zijn dus niet op Bevrijdingsdag 1945 gemaakt, maar in de week daarna. Of zelfs later in het jaar, want tot in de zomer bleef de feestvreugde aanhouden en kreeg geleidelijk een meer officieel en georganiseerd karakter.