Waardoor wijkt het hogedrukgebied niet van Nederland?
Reinout van den BornWaar komt het zo langdurige hogedrukregime, waarmee we in ons deel van Europa te maken hebben, toch vandaan? Al vanaf 10 januari hebben we er – met korte onderbrekingen tussendoor – mee te maken. En ook de komende tijd gaat dat maar door.
In een eerder verhaal op deze site over de werking van hogedrukgebieden lieten we al zien hoe standvastige hogedrukgebieden zich boven het Europese continent kunnen vestigen, als de subtropische straalstroom en de polaire straalstroom ver uit elkaar komen te liggen. Dat is op dit moment ook het geval. Een dergelijke situatie kan lange tijd standhouden.
Vaak aan de westrand van continenten
Plekken waar dit gebeurt, bevinden zich vaak aan de westkant van grote continenten, zoals boven het westen van de VS, van Europa, maar ook boven Siberië. Andere plaatsen die weleens met langdurige hogedrukblokkades te maken hebben, zijn Canada, Noord-Afrika en ook het zuidoosten van Europa. Nu ligt het hogedrukgebied steeds bij ons in de buurt.
Straalstromen zijn gebieden waarin het op grote hoogte in de atmosfeer erg hard waait. Eronder ontstaan weersystemen. In de lagedrukgebieden stijgt de lucht. Op andere plaatsen moet die lucht dan even hard dalen, om het evenwicht in stand te houden. Zo horen bij straalstromen dus ook altijd hogedrukgebieden. Hoge- en lagedrukgebieden enerzijds en de straalstroom anderzijds reageren op elkaars ontwikkeling. En bepalen in interactie met elkaar waar ze terechtkomen, hoe snel ze bewegen en hoe lang ze uiteindelijk blijven bestaan.
Constellatie van nu erg hardnekkig
Blijkbaar is de constellatie, zoals we die nu boven Europa tegenkomen, erg hardnekkig en slaagt ze er elke keer weer in om te overleven, of terug te keren. Het is niet hetzelfde hogedrukgebied dat steeds in onze buurt ligt. Maar er keert iedere keer wel weer een nieuw hogedrukgebied op dezelfde plaats terug. En daardoor houdt het droge en zonnige weer maar aan.
Al een tijdje zien we hoe de subtropische straalstroom boven het noorden van Afrika en het zuidoosten van Europa sterk is. Trekt die straalstroom in het zuidwesten van Europa steeds weer nieuwe lagedrukgebieden aan met wolken, wind en regen, zodra die systemen naar het noordoosten opschuiven, komt het zuidoosten van Europa vaak aan de warme en stabiele kant ervan terecht. Het is daar behalve warm ook lange tijd erg droog geweest.
Midden-Oosten had vaak noodweer
Nog wat verder naar het oosten, in het Midden-Oosten, hebben we juist opvallend vaak berichten van noodweer, zware buien en overstromingen gezien. Dat gebeurde daar onder invloed van bellen met kou in de bovenlucht, die opvallend zuidelijk kwamen.
Helemaal in het noorden van Europa, aan de andere kant van het hogedrukgebied bij ons, verliep het afgelopen half jaar op diverse plaatsen recordnat. We berichtten hier onlangs op deze site nog over. Daar was het de polaire straalstroom die het slechte weer veroorzaakte; een polaire straalstroom die door het sterke hogedrukgebied bij ons ver naar het noorden was gedrongen. De storingen die niet bij ons kwamen, lieten daar wel hun neerslag achter.
Logica zit in de temperatuurverschillen
De logica achter de ligging van straalstromen zit in de verschillen in temperatuur, die je in de gebieden waar ze zich bevinden aantreft. Zo beleefde Scandinavië een zachte winter, tot in het hoge noorden aan toe. De echte temperatuurgradiënt met de veel koudere noordpool bevond zich dan ook erg noordelijk. Een prima plek voor een straalstroom dus. Nu en dan drong de zachte lucht zelfs tot diep het noordpoolgebied door. Met ‘hittegolven’ tot gevolg.
In het zuiden van Europa deed zich ook vaak een temperatuurgradiënt voor. Terwijl via het zuidwesten, vanaf de oceaan, maar soms ook via het oosten van Europa relatief koude lucht tot met name de westelijke helft van het Middellandse Zeegebied doordrong, was het in de Sahara, maar ook in het zuidoosten van Europa juist geregeld veel warmer dan normaal. Op de grens van deze twee luchtsoorten was het eveneens goed toeven voor een straalstroom.
Alle puzzelstukjes passen in elkaar
Hier zie je hoe we met een situatie te maken hebben, waarin de puzzelstukjes dusdanig goed in elkaar passen dat het lang kan duren en ook al heeft geduurd. Het hogedrukgebied heeft het tussen de straalstromen ver in het noorden en ver in het zuiden prima naar zijn zin. En draagt er ook nog eens zelf toe bij, dat er in die situatie maar heel weinig verandert.
Zo kunnen we de komende tijd dus nog wel een tijdje doorgaan. Vooralsnog lijkt het er ook op dat dit inderdaad gebeurt. De enige onzekere wat dit betreft, is de invloed die de SSW van begin maart de komende tijd op het weer bij ons zal hebben en die nu zo’n beetje begint. Die invloed kan ervoor zorgen dat de drukverdeling boven Europa alsnog op de schop gaat.
Anders ligt een herhaling van droge jaren op de loer
Gebeurt dit niet, dan ligt een herhaling van de jaren 2018, 2019, 2020 en 2022 op de loer, allemaal jaren waarin droogte en warmte, naarmate lente en zomer vorderden, een steeds grotere rol gingen spelen. We hebben wat dit betreft dus spannende weken voor de boeg.
