"Wij willen ook zand, maar anderen moeten betalen'

Foto boven: Het strand wordt steeds smaller - Reinout van den Born

In de landen rond de Middellandse Zee is het al lange tijd bijzonder warm. Eerder in augustus bereikte het Middellandse Zeebekken met 28,15 graden zelfs zijn hoogste gemiddelde watertemperatuur sinds het begin van de metingen. Er zijn regio’s waar de watertemperatuur boven 30 tot 31 graden is uitgekomen.

Opvallend is hoe diep de warmte nu het water ingaat. Was het vroeger zo dat je, als je in de Middellandse Zee ging zwemmen, makkelijk door de warmte toplaag heen trapte, nu is dat niet meer zo. De warme laag steekt veel verder naar onderen.

Spanje strand 1 — Het strand wordt steeds smaller - Reinout van den Born

Algen

Doordat het water zo warm is, groeien er veel meer algen in dan voorheen. In het zuiden van Spanje, waar ik op dit moment ben, zie je die algen op het water drijven en op het strand terechtkomen. Hier valt het nog mee, omdat we dichtbij de Straat van Gibraltar zitten waar koud water van de Oceaan het Middellandse Zeegebied binnenstroomt. Toch zie je de algen nu wel, terwijl ik ze me van vroeger niet kan herinneren. Ik kom hier al 30 jaar.

Een ander opvallend ding is het tempo waarmee de Middellandse Zee de stranden hier opslokt. Het is een bekend gegeven dat vele stranden wereldwijd, als gevolg van klimaatverandering en de daarmee gepaard gaande zeespiegelstijging, worden bedreigd. Hier aan de Costa del Sol is dat eigenlijk al jarenlang een thema, waarvoor nog geen oplossing is gevonden.

Spanje strand 2 — Hier zie je hoe bijna een nieuwe baai ontstaat - Reinout van den Born

Strandtenten omhoog gebracht

Zijn bij ons in de regio vrijwel alle strandtenten in de loop van de tijd van het strand gehaald en landinwaarts verplaatst, vaak op de duinenrij, bij ons in de wijk houdt een laatste strandtent op het strand moedig stand. Tot voor een jaar of 10 á 15 was dat ook geen probleem. Onder normale omstandigheden was er voor de strandtent ook nog wel een strand met een breedte van 20 of 30 meter aanwezig. De zee kwam in die tijd eigenlijk nooit dichtbij.

In de periode daarna is de zee echter stukje bij beetje opgerukt. Inmiddels is het zo dat het water de funderingsmuren van de strandtent ook bereikt als er geen wind is. Op de plekken waar vroeger het strand lag, bevindt zich nu de onderzeese zandbank en wordt gezwommen. Het laatste beetje strand dat over is, is ook stukken steiler dan toen. Zoveel zand is op de plaatsen waar zich nu het zeewater bevindt dan ook verdwenen. Het moet zo niet veel langer doorgaan, of de strandtent loopt gevaar. Zeker als het weer een keer gaat stormen.

Spanje strand 3 — Het water komt steeds dichterbij de strandtent - Reinout van den Born

Bijzondere gewaarwording

Het is een bijzondere gewaarwording. Aan de ene kant is de Costa del Sol helemaal volgebouwd met vakantiehuizen en hotels, allemaal voor de bezoekers van de kust hier. Het vliegveld van Malaga is er groot en megadruk mee geworden. Aan de andere kunt zie je dat het stukje zand aan zee, waar het overgrote deel van de toeristen voor komt, smaller en smaller wordt. Feitelijk wordt de megagrote toeristische infrastructuur hier meer en meer door de oprukkende zee bedreigd. Het is een ontwikkeling die nog niet overal even duidelijk is doorgedrongen.

Dat blijkt mooi uit een gesprekje, dat we in één van de restaurants aan het strand voeren, als we daar ’s avond een hapje gaan eten. Het staat op de duinen. Vroeger keek je er uit over het strand naar de zee. Dat strand is nu vrijwel verdwenen, evenals de eerste duinenrij die jaren terug nog voor het restaurant lag en waar de eerste tafeltjes om te eten op stonden. Tijdens een storm sloeg alles weg en werd een deel van het restaurant zelfs ondergraven. Dat is inmiddels hersteld. Er is een muur verrezen om het water tegen te houden. Je gaat er met een steile trap omhoog. Als het flink waait, komt de zee nog steeds tot aan de muur. Deze avond is dat niet zo.

Oostelijke en westelijke winden

‘Waar is het strand gebleven’, vragen we een jongen die aan het bedienen is. ‘Opgegeten door de zee’, zegt hij. Hij heeft een interessante theorie: ‘Het zijn de oosterstormen die het zand aanvoeren en de westerstormen die het weer laten verdwijnen. Heb je een jaar met veel westerstormen, dan trekt het strand zich terug. In een jaar met oosterstormen, groeit het weer aan. Er zijn de laatste jaren veel westerstormen geweest’.

Helemaal onlogisch klinkt het niet, want het is inderdaad zo dat lagedrukgebieden boven het noorden van Afrika die de oosterstormen kunnen brengen, nauwelijks meer voorkomen. Maar de wind in het gebied waait wel degelijk vaak uit het oosten. En stevig. Toch trekt het zand zich steeds meer terug. Er moeten andere factoren zijn die een rol spelen, zoals zeespiegelstijging, wellicht mede veroorzaak door het uitzetten van het water als het zo warm is. De straat van Gibraltar is een flinke stop op het Middellandse Zeegebied. Het lijkt lastig voor het Middellandse Zeewater om daar te ontsnappen. Zo’n regionale stijging is dus best mogelijk.

Spanje strand 4 — Veel in de regio hangt af van dit strand - Reinout van den Born

Hoe nu verder?

De vraag dringt zich op hoe het nu verder moet? Dat weet de restaurantmedewerker wel: ‘Er moet nieuw zand bij’. Op andere plekken doet de overheid dit ook wel, met speciale schepen. Maar dit is kostbaar en dus moet er betaald worden. De medewerker bevestigt dat. ‘Beachclubs, waar veel geld in omgaat, hebben het ervoor over’, zegt hij, ‘Dan komen ze’. Hij wijst naar standen verderop. ‘En jullie dan’, vragen wij. ‘Wij willen ook nieuw zand’, zegt hij. ‘Maar we willen dat anderen het betalen’. Om daarna hard lachend naar een volgend tafeltje te gaan.