Hoeveel hitte kan een mens verdragen?

Foto boven: Ras-al-Khaimah in de Verenigde Arabische Emiraten - Sahil Latheef.

Recentelijk haalde India het nieuws vanwege de extreme hitte die delen van het land teisterde. Temperaturen bereikten bijna 50 graden Celsius, met nauwelijks enige verkoeling en nachten die rond de 30 graden bleven.

Deze omstandigheden zorgden ervoor dat veel mensen geen verkoeling konden vinden, wat voor sommigen fataal bleek. Ook in het zuidwesten van de Verenigde Staten en het zuiden van Turkije was het de afgelopen tijd uitzonderlijk heet. Dit roept de vraag op: hoeveel hitte kan een mens verdragen?

Uit een onderzoek uit 2017 blijkt dat tegen 2100 ongeveer de helft van de wereldbevolking rond 20 dagen per jaar met 'dodelijke hitte' te maken kan krijgen, zelfs als de wereldwijde temperatuurstijging onder de 2 graden Celsius blijft, zoals afgesproken. Maar wat betekent 'dodelijke hitte' eigenlijk?

De ene warmte is de andere niet

Niet alle warmte is hetzelfde. Wat gebeurt er als het zo warm wordt dat het menselijk lichaam zichzelf niet meer kan koelen? In Jacobabad in Pakistan en Ras-al-Khaimah in de Verenigde Arabische Emiraten lijkt dit al enkele keren te zijn voorgekomen, een voorbode van wat nog kan komen.

Onze lichaamstemperatuur bedraagt ongeveer 37 graden. Als de luchttemperatuur ook 37 graden is, zou je denken dat we niet meer kunnen afkoelen. Het lichaam heeft echter een mechanisme om hiermee om te gaan. Wanneer ons brein signaleert dat de lichaamstemperatuur te hoog wordt, geven de zweetklieren vocht af op de huid. Dit vocht verdampt, wat energie kost die aan de huid wordt onttrokken, waardoor de huid afkoelt en de lichaamstemperatuur op peil blijft.

Hoe droger de lucht, hoe beter dit verdampingsproces werkt. Daardoor kan 40 graden in Spanje met een lage luchtvochtigheid draaglijker zijn dan 30 graden in Nederland met een hoge luchtvochtigheid. In Nederland kan de warmte erg benauwd en drukkend aanvoelen, wat te maken heeft met de gevoelstemperatuur. Dit is de temperatuur tot waar je huid kan afkoelen door zweten.

Natteboltemperatuur

De natteboltemperatuur houdt rekening met zowel de luchttemperatuur als de luchtvochtigheid. Deze meet je door een nat kousje om het reservoir van een thermometer te binden en het water te laten verdampen door de thermometer rond te slingeren. De temperatuur die je afleest is de natteboltemperatuur.

De natteboltemperatuur geeft beter weer hoe we warmte ervaren en in hoeverre we ons ertegen kunnen weren. Wetenschappers beschouwen natteboltemperaturen tussen 27 en 35 graden als steeds gevaarlijker voor de gezondheid. Bij natteboltemperaturen boven de 35 graden wordt het voor iedereen moeilijk om te overleven, ongeacht gezondheid of gewenning aan warmte.

Nattebolextremen

Tot voor kort waren dergelijke hoge natteboltemperaturen nergens op aarde gemeten. In het Midden-Oosten en Pakistan kwamen we soms in de buurt, en tijdens de hittegolf van 2003 in Frankrijk werd een natteboltemperatuur van 28 graden bereikt, wat leidde tot veel sterfgevallen. Ter vergelijking: in Nederland ligt de natteboltemperatuur tijdens hittegolven vaak tussen 18 en 20 graden.

Hoewel de gevolgen van klimaatverandering uitgebreid zijn gemodelleerd, was nog geen rekening gehouden met natteboltemperaturen van 35 graden. Dat dit nu op twee plaatsen lijkt te zijn gebeurd, was een verrassing, hoewel er nog onzekerheid is over de nauwkeurigheid van de metingen.

Met de verwachte verdere opwarming zullen grotere delen van de Golfstaten in de toekomst met onhoudbare hoge temperaturen te maken krijgen. In deze regio's kan airconditioning verlichting bieden, maar in delen van Pakistan en India, waar niet iedereen toegang heeft tot airconditioning, vallen tijdens hittegolven al veel doden.