Het moet een bizarre ervaring zijn geweest toen op 23 augustus 1950, rond zes uur ’s avonds, ineens een grote tornado op het Gelderse dorp Kootwijk afkwam. Hij naderde van over de zandverstuiving en het tempo zat er goed in.
Een boerderij, ten noorden van het dorp, lag in het pad van de naderende tornado. De bewoonster en haar zoon waren op dat moment nog binnen, voor het avondeten. Hij kwam van buiten en had iets raars gezien. Het was een warme dag met temperaturen tot 30 graden. Het was benauwd, door de hoge luchtvochtigheid en er dreigde onweer. Al leek de bui verder naar het westen te hangen, en meer richting Stroe, Garderen en Uddel te trekken.
De naderende tornado
Toch moet de naderende tornado hun aandacht hebben getrokken. Misschien wel door het geraas dat dichterbij kwam en steeds meer aanzwol. Of wellicht ook door de naderende slurf, die snel dichterbij kwam. In elk geval besloten ze niet te wachten en hun huis razendsnel te verlaten. Op het erf was een – op dat moment – lege bietenkuil. De twee aarzelden geen moment en zochten onderin de kuil dekking tegen de naderende windhoos.
De tornado passeerde vrijwel onmiddellijk daarna en liet een enorme ravage achter. Hun huis stortte in, evenals een onbewoonbaar verklaard woonhuis in de buurt. Een woonwagen sloeg drie keer over de kop, waarbij de bewoners lichtgewond raakten. Verder waaiden veel bomen op en rond het erf om. Als door een wonder werden de mensen in de kuil niet getroffen. Zo moeten tijdens de passage van de tornado wel doodsangsten hebben uitgestaan.
Eén van de zwaarste tornado’s
Het was één van de zwaarste tornado’s uit de Nederlandse geschiedenis, die Kootwijk was gepasseerd. Vastzittend aan een machtige supercell, die van Ede, via het buitengebied van Barneveld richting Stroe, Garderen en Uddel trok. In elk van die dorpen werd tijdens de passage van de onweersbui een Egyptische duisternis, hagel, zware regenval en veel wind gemeld. Ook in die plaatsen, evenals in het wat westelijker gelegen Voorthuizen en Putten, richtten die windstoten schade aan, vooral in de vorm van omgewaaide bomen. Verder ontstonden op diverse plaatsen, door blikseminslag, kleine brandjes, die snel werden geblust.
De tornado zelf, aan de zuidoostelijke punt van de supercell, moet ergens bij Wekerom aan de grond zijn gekomen. In Harskamp richtte de tornado al grote schade aan. Een boerderij stortte er geheel in. De bewoner raakte door een vallende steen aan zijn hoofd ernstig gewond. Een 6-jarig jongetje kreeg een dakpan tegen zich aan en raakte ook gewond.
Grote schade in Harskamp
In het centrum van Harskamp werden drie woonhuizen ernstig beschadigd. Van één huis werd het dak weggerukt, van twee andere huizen werden de gevels ingedrukt. Ook in de huizen was de schade groot. De bewoners moesten elders worden ondergebracht.
Volgens een ooggetuige ‘danste’ de tornado in het begin. Af en toe raakt hij de grond, om zich daarna weer even in de wolk terug te trekken. Zo was er op het eerste deel van het Kootwijkerzand geen schade. Even verderop was alles weg. Enkele hoogspanningsmasten, die toen nog in het zand stonden, waaiden als luciferhoutjes om. Doordat de kabels elkaar daarbij raakten, waren tot in de wijde omgeving lichtflitsen te zien en viel de stroom uit.
Dak opgetild en neergegooid
Ook rond Kootwijk zelf raakten huizen zwaar beschadigd. Van één boerderij werd het dak opgetild en daarna weer neergegooid. Je kon dat zien doordat de gordijntjes, die voor de ramen hingen, nu buiten hingen, klem tussen de stenen van de boerderij. Er gingen honderden bomen tegen de vlakte. Diverse (zand)wegen raakten versperd. Op kampeerterrein De Berkenhorst richtte de windhoos een ravage aan. Enkele kampeerders raakten lichtgewond.
Een complete hooiberg werd door de tornado meegenomen, en kwam bij de weg tussen Nieuw-Milligen en Apeldoorn in het bos terecht. Toen de tornado het treinstation in Assel passeerde kwamen op een daar aanwezige trein meerdere bomen terecht. Het voorste treindeel raakte beschadigd, moest van het achterste treindeel worden afgekoppeld en blijven staan. Het achterste treindeel kon, nadat de bomen van het spoor waren verwijderd, de reis voortzetten. Het bereikte zijn eindbestemming Amersfoort met 50 minuten vertraging.
F4-tornado
Intussen was de windhoos tot een machtige F4-tornado uitgegroeid. Het schadespoor had daarbij een breedte van soms 1400 meter. Door het bos trok hij verder naar het noordoosten. Tussen Nieuw-Milligen en Apeldoorn, ter hoogte van de Torenberg en het Aardhuis, stak de tornado de weg tussen Amersfoort en Apeldoorn over. Ook hier gingen talloze bomen tegen de vlakte. De weg raakte versperd, het fietspad volledig vernield.
Ook in de bossen richting Epe en Wissel, waar de tornado vervolgens huishield, werd een enorme ravage aangericht. Een bosoppervlakte van in totaal 460 hectare liep ernstige schade op. Vele tienduizenden bomen gingen tegen de vlakte. Enkele kilometers voor Epe en Wissel trok de tornado zich in de buienwolk terug. Daarna werd het in de gebieden waar de grote ravage was aangericht weer rustig en prachtig weer en was het alsof er niets gebeurd was.
Ook in Friesland een tornado
Vanuit dezelfde supercell, die verder over Nederland naar het noordoosten trok, werd in het zuidoosten van Friesland ook nog een tornado gemeld. In Haulerwijk raakten 16 huizen beschadigd, waar van 4 totaal verwoest, 2 zwaar beschadigd en de rest met lichtere schade. Tientallen bomen gingen er tegen de vlakte, telefoon en stroom vielen uit. Twee mensen raakten hierbij lichtgewond. In Appelscha stortte een in aanbouw zijnde loods volledig in.
Verder lezen:
Volg ons ook op facebook en X!
Jouw foto op Weerverteller.nl?
Stuur je foto naar foto@weerverteller.nl, of via X met de vermelding van @weerverteller
