Het gedrag van orkanen op aarde verandert

Foto boven: Orkaan Mitch - NOAA

Orkaan Debby is inmiddels afgezwakt tot een tropische storm en ligt boven de Atlantische Oceaan, dichtbij de kust van de Amerikaanse staten Georgia en South Carolina. Het is nu vooral de vele regen die de inwoners hoofdbrekens bezorgt.

Tijdens de volledige passage van de storm kunnen de hoeveelheden tot 500 millimeter oplopen. Overstromingen op grote schaal zijn er het gevolg van. Een rol speelt hierbij dat Debby op dit moment met een uiterst laag tempo beweegt. Je zit er lang aan vast.

Gedrag van orkanen verandert

Het gedrag van Debby past in een patroon dat onderzoekers de laatste decennia observeren. Het gedrag van orkanen verandert geleidelijk, vooral door de veranderende klimatologische omstandigheden op aarde. Dat veranderende gedrag beslaat meerdere facetten.

Zo lijkt het erop dat het seizoen langer duurt. Doordat het zeewater in de gebieden waar de orkanen zich vormen eerder ‘op temperatuur is’ zien we de eerste tropische systemen ook eerder op de weerkaarten verschijnen. Beryl vormde zich dit jaar op 28 juni als een tropische depressie en had maar 42 uur nodig om de status van ‘major hurricane’ te bereiken, een orkaan van de derde categorie of hoger. In de ochtend van 2 juli werd ze een orkaan van vijfde categorie, de vroegste ooit. En de tweede ooit die deze status in de julimaand bereikte.

Seizoen duurde in 2005 zes maanden

Het seizoen van 2005 was het actiefst (met 28 systemen) en duurde tot begin januari 2006, toen tropische storm Zeta zijn Waterloo vond in de buurt van Bermuda. Dat was ongeveer 6 maanden nadat het eerste systeem van het seizoen, tropische storm Arlene was ontstaan.

Het enorme tempo waarin Orkaan Beryl uitgroeide van een tropische depressie tot een monsterorkaan staat ook niet op zichzelf. Doordat in de gebieden waar de tropische systemen ontstaan het zeewater een stuk warmer is dan vroeger, kunnen ze veel sneller grote hoeveelheden energie aan dat water onttrekken, nodig om in hoog tempo aan kracht te winnen. Dergelijke snel aan kracht winnende systemen komen ook vaker voor.

Hogere piekintensiteiten

Het zal geen verbazing wekken dat de orkanen, naarmate ze zich sneller ontwikkelen, ook op een hogere piekintensiteit kunnen uitkomen. De kans dat een orkaan tot een systeem van de derde categorie of hoger uitgroeit, is 25 procent hoger dan 40 jaar geleden, zo laten onderzoeken zien. Ook hierbij is de temperatuur van het zeewater de drijvende kracht.

Een ander feit dat opvalt, is dat orkanen trager lijken te bewegen dan vroeger. Sinds het begin van de vorige eeuw gaat het bij de VS om een gemiddelde snelheidsafname van 17 procent, zo laat een onderzoek zien. Op de Grote Oceaan lijkt de treksnelheid van de orkanen op het westelijke deel zelfs 20 procent te zijn afgenomen. De reden hiervoor zit volgens de onderzoekers in het afnemende temperatuurverschil tussen de poolgebieden en de tropen. Hierdoor lijkt de wind, die de beweging van de orkanen forceert, minder sterk te zijn geworden.

Tijdens de passage valt meer regen

Een gevolg van de lagere treksnelheid van de orkanen, maar ook van het warme zeewater en de hogere luchttemperaturen, is dat tijdens de passage van orkanen meer regen valt. Een tragisch voorbeeld hiervan was orkaan Mitch die eind oktober en begin november 1998 in Midden-Amerika een verschrikkelijke overstromingsramp veroorzaakte. In Honduras kwamen daarbij meer dan 5000 mensen om en raakten anderhalf miljoen mensen dakloos. In Nicaragua vielen naar schatting 3000 doden en werden 500.000 tot 800.000 mensen dakloos. Ook Guatemala en El Salvador werden zwaar door vooral de regenval van Mitch getroffen.

Bij de energievoorziening van orkanen is nog iets anders aan de hand. Bleef de opwarming van het Oceaanwater door de zon vroeger veelal tot de toplaag van de zee beperkt, met kouder water daar onmiddellijk onder, tegenwoordig dringt die opwarming dieper in zee door. Orkanen hebben de neiging om het zeewater in hun pad om te woelen, waarbij vroeger dus al snel kouder water naar de oppervlakte kwam. Tegenwoordig duur dit langer. Daardoor kan een orkaan langer over de voor zijn extreme gedrag benodigde energie beschikken. Ook dit lijkt een factor die meespeelt bij het langzaam intensiever worden van de tropische systemen.

Orkanen komen verder van de evenaar uit

Doordat het zeewater warmer wordt, komen tropische systemen noord van de evenaar noordelijker en ten zuiden van de evenaar zuidelijker uit. Aan beide zijden speelt die verplaatsing zich met een graad per decade af. Per saldo is de kans op orkanen op de Filippijnen daardoor iets kleiner geworden, terwijl de kans op orkanen in Japan iets is gegroeid.

Een laatste punt waarop onderzoekers wijzen, is het schoner worden van de lucht boven zee, helemaal nu de brandstof van de zeescheepvaart verregaand ontzwaveld is. Het lijkt erop dat het Oceaanwater, door extra zoninstraling en minder bewolking, nog weer wat warmer is geworden. Daarbij stijgt de zeespiegel langzaam, wat de effecten van de vloedgolven die bij Orkanen optreden verder vergroot. De gebieden die ermee te maken krijgen, zijn sinds 1979 in het regio’s van de Caribische Zee, Mexico en de VS met 80 procent gegroeid. Daarbij lijkt de hoogte van de vloedgolven wereldwijd iedere 10 jaar met drie procent te groeien.

Hoe passen we ons aan?

Zo verandert het gedrag van de orkanen dus, gedreven door de toenemende watertemperaturen en veranderingen in het gedrag van de wind. Het is belangrijke informatie voor de landen die ermee te maken hebben en kunnen helpen bij het bepalen van manieren waarop samenlevingen op dit veranderende gedrag reageren. Om de gevolgen ervan zoveel mogelijk te verzachten.