De dag waarop het in Nederland voor het eerst 40 graden werd

Foto boven: De vliegbasis Gilze-Rijen, waar het op 25 juli 2019 40,7 graden werd - Michiel1972

De zomer van dit jaar verloopt tot nu toe ongewoon koel, maar vijf jaar geleden beleefden we van 24 tot en met 26 juli de warmste periode ooit in Nederland.

Terwijl de temperaturen vandaag maximaal 20 graden bereiken, is het moeilijk voor te stellen dat het tijdens die warme dagen in sommige delen van het land voor het eerst boven de 40 graden werd. Dit contrast is extra opvallend omdat de juli van dat jaar koel en wisselvallig begon. Op 4 juli werd op vliegbasis Twenthe een kouderecord gemeten van -1,6 graden op 10 centimeter hoogte, en op 10 juli kwam het daar opnieuw tot grondvorst met -0,7 graden.

Ondanks deze koude start, begon zich iets op te bouwen in de weerpluimen op lange termijn. Niemand besefte dat we op weg waren naar een historische week waarin het Nederlandse hitterecord van Warnsveld, dat bijna 75 jaar had standgehouden, meerdere keren zou worden verbroken en waarin we voor het eerst de grens van 40 graden zouden passeren.

De Nijmeegse Vierdaagse

In de aanloop naar de Nijmeegse 4Daagse was er nog geen sprake van extreme hitte. Op 11 juli viel rond 30 millimeter regen in het noordwesten, en op 12 juli zorgden traag trekkende buien in het Gooi voor 50 tot 70 millimeter regen, waardoor Hilversum onder water kwam te staan. Het weer was koel en lagedrukgebieden domineerden. Tijdens het weekend voor de 4Daagse trok een hogedrukgebied vanuit het westen dichterbij, waardoor de buien verdwenen en het weerbeeld werd bepaald door wolkenvelden.

Op maandag 15 juli, toen duizenden wandelaars naar de Wedren in Nijmegen kwamen om hun deelnemerskaarten op te halen, was het bewolkt met af en toe een spat regen. Tijdens de 4Daagse trok het hogedrukgebied langzaam over, waardoor het droog bleef en de temperaturen opliepen naar 25 à 26 graden, ideaal wandelweer. Toch vermoedde niemand wat er een week later zou gebeuren.

Toenemende hitte

Op vrijdag 19 juli begon de weersverwachting er spectaculair uit te zien. Vanuit het zuiden zou extreme hitte binnenstromen met een hogedrukgebied boven ons en zuidoostelijke winden. In mijn toen 21 jaar als weerman voelde ik dat dit bijzonder zou worden. Tijdens mijn weerpraatjes bespraken we de mogelijk naderende verbreking van het bijna 75 jaar oude hitterecord van Warnsveld. We verwachtten een piek in de temperaturen op woensdag 24 juli, mogelijk tot 35 graden, maar niemand sprak nog van 40 graden.

In het weekend na de 4Daagse groeide de onrust. Ik vertrok naar Berlijn voor een korte zakenreis, terwijl Nederland zich voorbereidde op de extreme hitte. Op maandag 22 juli was het duidelijk dat we het hitterecord zouden verbreken. Ik schreef erover op onze site, en het nieuws verspreidde zich snel.

Een historische hittegolf

Op dinsdag 23 juli werd tijdens een vroege dienst de verwachting bevestigd. Ik stapte op de trein naar Berlijn. In Berlijn werd druk gediscussieerd over de ook voor Duitsland verwachte temperaturen van boven de 40 graden, en uiteindelijk besloten de meteorologen deze waarden te handhaven. Die woensdag werd het hitterecord in Nederland verbroken en was het met meer dan 30 graden nog steeds heet toen ik 's avonds terugkeerde naar Arnhem.

De memorabele dag

Donderdag 25 juli 2019 blijft een memorabele dag in de Nederlandse weerhistorie. De minimumtemperaturen varieerden van 14 graden op Terschelling tot 21 graden in Maastricht. Toen de zon eenmaal op was, schoot de temperatuur omhoog. Deelen bij Arnhem registreerde meer dan 42 graden, maar dit werd door het KNMI gecorrigeerd. Uiteindelijk noteerde Gilze-Rijen met 40,7 graden de hoogste temperatuur van de dag. Voor het eerst sinds het begin van de metingen werd de grens van 40 graden overschreden, niet alleen in Gilze-Rijen, maar op nog zeven andere stations.

Na een tropennacht, met minima van 23 graden op diverse plaatsen, werd het op 26 juli opnieuw heet. Volkel was het enige station dat nog een veertiger noteerde, terwijl het de dag ervoor 39,9 graden was. Daarmee is het nog nergens in Nederland twee opeenvolgende dagen 40 graden of warmer geworden, maar de hitte van 24 tot en met 26 juli 2019 blijft ongekend.