Zonnestorm 10 mei deed tractoren in VS op hol slaan

Foto boven: Een tractor poot aardappelen op een groot veld in de VS - Wikipedia

Vrijdag 10 mei is dag die veel mensen nog steeds in het geheugen gegrift staat. Een felle zonnestorm bereikte de aardatmosfeer en bracht grote delen van het noordelijk en zuidelijk halfrond een fel Noorderlicht zoals dat zelden is gezien.

Advertentie

Het was de zwaarste zonnestorm sinds oktober 2003. Had de storm van 10 mei een kracht van 11,3, die van oktober 2003 was met 11,7 nog net een fractie sterker. Als gevolg van een zonnestorm raakt het aardmagnetisch veld sterk vervormd. Geladen deeltjes, afkomstig van de zon, worden hierdoor in het aardmagnetisch veld versneld. Doordat ze in botsing komen met zuurstof- en stikstofatomen en -moleculen in de atmosfeer is het noorderlicht te zien. Feitelijk ontstaat het door de energie die bij al die botsingen vrijkomt.

Een tractor poot aardappelen op een groot veld in de VS - Wikipedia

Noorderlicht niet alleen mooi, ook uitdagend

Is het Noorderlicht vooral mooi om te zien – veel mensen waren die avond van de 10^e mei buiten te vinden – , voor stroom-, communicatie- en navigatienetwerken vormen zonnestormen een grote uitdaging. Hoewel het erop lijkt dat de meeste technologie op en rond de aarde de storm van 10 mei goed heeft doorstaan, was er wel degelijk overlast.

In de grote landbouwgebieden in de VS sloegen veel trekkers op hol. De zonnestorm viel er midden in het zaaiseizoen. De enorme velden daar worden bewerkt met behulp van tractoren die bijna volledig op GPS-signalen draaien. Ze zijn tijdens het seizoen vaak 24 uur actief en bepalen min of meer automatisch waar, wanneer en hoeveel er gezaaid moet worden en hoeveel kunstmest tijdens dat proces aan de grond moet worden toegevoegd. Ze volgen, gestuurd door GPS-systemen, lijnen waarnaar ze in het oogstseizoen exact kunnen terugkeren, om de gewassen, als ze zijn volgroeid, op het veld weer op te pikken.

Tractoren sloegen op hol

Dat werkt natuurlijk perfect, totdat het GPS-signaal, dat tijdens het gehele proces onmisbaar is, ineens wordt verstoord. En dat is precies wat er die vrijdag 10 mei, vanaf het moment dat de zonnestorm de aarde bereikte, gebeurde. Ineens werkte het systeem niet meer. Veel trekkers vertoonden van het ene op het andere moment een zeer onvoorspelbaar gedrag. Maakten onverwachte bochten, sprongen van de ene naar de andere lijn en waren niet meer in het gareel te krijgen. Heel wat stukken moesten handmatig worden overgaan.

Een beeld van het Noorderlicht van afgelopen 10 oktober - Simone Genna

Oorzaak van de verstoringen van het GPS-signaal was de ionosfeer. Tijdens een zonnestorm komen delen ervan vol met bellen, golven en andere vormen van turbulentie te zitten die de radiosignalen, afkomstig van de GPS-satellieten, sterk verstoren. Een gevolg hiervan kan zijn dat de technologie die de trekkers aanstuurt niet meer met het van de satellieten afkomstige signaal kan synchroniseren. Dan komt hij stil te staan. Of het verstoorde signaal is er de oorzaak van dat de tractor op een willekeurige manier van de ene plek naar de andere gaat.

Het gebeurde dit jaar nog vaker

Overigens was de 10^e mei niet de enige dag dit jaar waarop er vanuit de VS berichten kwamen over op hol geslagen trekkers. Tijdens de – minder zware – zonnestormen van 6 en 10 oktober gebeurde het weer. Terwijl sommige boeren vol verwondering naar boven keken, omdat ze voor de eerste keer in hun leven het Noorderlicht zagen, maakten hun tractoren ineens de meest onverwachte bewegingen. En moest een deel van het werk opnieuw worden gedaan.

De terugkerende zonnestormen van dit moment hangen samen met de zonnevlekkencyclus, die volgens de NASA inmiddels in zijn maximum terecht is gekomen. Dat houdt naar verwachting nog 1 of 2 jaar aan. In die periode kunnen nog meerdere zonnestormen optreden en is ook in Nederland het Noorderlicht wellicht nog een aantal malen te zien. In de jaren daarna neemt de activiteit van de zon geleidelijk weer af, op weg naar het volgende minimum.

De zonnestorm van mei 1921

Eén van de zwaarste zonnestormen van de vorige eeuw deed zich op 15 mei 1921 voor en leverde overal op aarde angstige situaties op. Een verhaal erover lees je hier.