Ooit was Saoedi-Arabië nat: sporen van een vergeten wereld
Reinout van den BornLang geleden, toen moessonregens de Arabische woestijn nog troffen, ontstonden er meren, rivieren en groene valleien in wat wij nu kennen als de onherbergzame woestijn Rub’ al Khali – ook wel het Lege Kwartier genoemd.
Wat nu in het zuiden van Saoedi- Arabië een van de droogste en heetste plekken op aarde is, was duizenden jaren geleden een levendig, waterrijk landschap.
Wetenschappers ontdekken meer, rivierbeddingen valleien
Een internationaal team van wetenschappers onder leiding van Dr. Abdallah Zaki (Universiteit van Genève) en professor Abdulkader Afifi (KAUST) deed een opmerkelijke ontdekking: ze vonden sporen van een meer, oude rivierbeddingen en een indrukwekkende vallei van 150 kilometer lang – allemaal gevormd tijdens een veel nattere periode in lang vervlogen tijden.
De onderzoekers dateren het hoogtepunt van deze 'groene periode' rond 9.000 jaar geleden. Toen zorgden krachtige moessonregens, vermoedelijk afkomstig van het Afrikaanse moessonsysteem, voor overvloedige neerslag in het gebied. Deze periode, die duurde van zo’n 11.000 tot 5.500 jaar geleden, wordt ook wel het tijdperk van ‘Groen Arabië’ genoemd.
Meer barstte uit zijn voegen
Het centrale meer in de regio, met een geschatte oppervlakte van 1.100 vierkante meter en een diepte van 42 meter, barstte uiteindelijk uit zijn voegen door de toegenomen waterdruk. Dit leidde tot een enorme overstroming die een vallei uitsleet in de bodem van de woestijn. Sedimentsporen wijzen erop dat het regenwater een afstand van meer dan 1.000 kilometer aflegde – van het Asir-gebergte langs de Rode Zee tot diep in het binnenland.
Deze natte periode maakte het gebied aantrekkelijk voor dieren én mensen. Graslanden, savannes en zoetwaterbronnen trokken jagers-verzamelaars en later ook herdersgemeenschappen aan. De sporen daarvan zijn nog altijd zichtbaar in archeologische vondsten langs de oude oevers van meren en rivieren in het Lege Kwartier.
Regen verdween net zo snel als dat ze kwam
Maar net zo plots als het kwam, verdween het natte klimaat ook weer. Rond 6.000 jaar geleden droogde het gebied snel uit. De regenval nam sterk af en veranderde het groene landschap opnieuw in een droge zandzee. De mens trok daarna ook weer verder – op zoek naar vruchtbaardere gronden en leefbaardere omstandigheden.
Ook tegenwoordig komt het in de woestijnen van Saoedi-Arabië nog weleens tot neerslag. Dat gebeurt dan meestal op de plekken waar de subtropische straalstroom ligt, vaak over het midden van het land.
In steden als Djedda, Mekka en Medina kan het – als die straalstroom door koudere lucht vanuit het noorden wordt opgepookt - tot forse buien komen. Flinke delen van de woestijn kunnen daarbij even onder water komen te staan: een bijzonder gezicht.
In het noorden weleens sneeuw
Helemaal in het noorden van Saoedi-Arabië kan het op die momenten weleens tot sneeuwval komen. Dat is helemaal opmerkelijk. De woestijn en de bergen daar worden dan wit gekleurd. En je ziet kamelen door sneeuw lopen. Toch blijft het een echt woestijnland.
