Hitte treft ook het hoge noorden, van Canada bijvoorbeeld

Foto boven: Het stadje Inuvik in het hoge noorden van Canada is de afgelopen tijd al door diverse hittegolven getroffen - Daniel Case

Het is op veel plaatsen heet op aarde, deze zomer. Een verrassing is dat niet, gezien het feit dat de temperaturen wereldwijd 13 maanden achtereen recordhoog zijn geweest.

Het gebeurt wel op bijzondere plaatsen. Zo tekende Bereneiland, halverwege Spitsbergen en de Noordkaap, deze week met 22,5 graden zijn hoogste temperatuur ooit aan. Op Spitsbergen zelf werd het die dag tussen 16 en 19 graden. Ook het noorden van Canada wordt door de ene na de andere hittegolf getroffen. In Inuvik, dat dichtbij de noordelijke IJszee ligt, is de temperatuur nu al meerdere keren tot ruim in de 30 graden gestegen. En doordat het stadje in het gebied van de middernachtzon ligt, koelt het er ‘s nachts ook maar mondjesmaat af.

Inuvik skyline Daniel Case — Het stadje Inuvik in het hoge noorden van Canada is de afgelopen tijd al door diverse hittegolven getroffen - Daniel Case

Genieten van de warmte

Natuurlijk zijn er in die gebieden mensen die van de warmte genieten. Het is een welkome onderbreking van de winter voor ze en de donkerte, die er zo lang duren. De afgelopen winter daalde de temperatuur in Inuvik nog tot 56 graden onder nul. Heel eerlijk, dan doe je ook niet veel, aldus de inwoners van het stadje, die in het water van de rivier van de warmte genieten. Soms bijna dagelijks. Want die kans doet zich natuurlijk maar af en toe voor.

Toch vormt de warmte ook een bedreiging voor ze. Om allerlei redenen. Zo leven ze op een dik pakket permafrost, met een dikte van zo’n 300 meter. De bovenste lagen van die permafrost ontdooien en maken de bodem onstabiel, met alles wat zich daarop bevindt. In het klein hadden we dat vroeger in Nederland ook wel. Als er eens een vorstperiode was geweest en de dooi kwam, dan werden zandwegen in de bossen modderig en kon je er eigenlijk niet meer overheen. Iets dergelijks gebeurt nu in Canada ook, maar dan op veel grotere schaal.

Gevolgen van de dooi van de permafrost

Tot asfaltwegen aan toe kunnen door de dooi van de permafrost onbegaanbaar worden. Ook voor de huizen die erop gebouwd zijn, vormt de instabiele bodem een bedreiging. Ze kunnen verzakken en op die manier schade oplopen. De rivieren, die in de winter op het ijs als wegen worden gebruikt, ontdooien eerder. Of het ijs is niet meer sterk genoeg om er veilig op te kunnen rijden. Je kunt het je niet meer voorstellen, maar ook Nederland had in de (eerste helft van) de vorige eeuw nog een ijswegencentrale, voor als het ijs op de rivieren sterk genoeg was om er overheen te kunnen. Dat is in de tegenwoordige tijd natuurlijk ondenkbaar.

Een andere bedreiging van het warme weer zit in het ontbreken van regen. De rivieren in het noorden van Canada voeren minder water aan dan anders, ook door de maar aanhoudende droogte in regio’s verder naar het zuiden. Vaak is de waterstand zo laag, dat de stadjes die door het water met elkaar worden verbonden per boot niet bereikbaar zijn. Dat is een groot obstakel bij de bevoorrading van de mensen die daar wonen. Om maar te zwijgen van de schade die in de natuur wordt aangericht, door grote gebrek aan water van dit moment.

Natuurbranden

En dan is er nog het risico op natuurbranden. Eerder deze zomer moest de stad Yellowknife, de hoofdstad van de noordelijke delen van Canada, in verband met een grote natuurbrand worden ontruimd. Het maakte ook de inwoners van Inuvik zeer onrustig. Waren zijn nu de volgenden die huis en haard moesten verlaten, op de vlucht voor naderende natuurbranden? Tot nu toe is het bevel gelukkig uitgebleven, maar het gevaar is nog niet geweken.

Kijk je naar de weerkaarten, dan is het een hardnekkig hogedrukgebied boven de centrale delen van Canada dat de steeds week opflakkerende warmte in het noorden veroorzaakt. Aan de westflank ervan sturen zuidelijke winden steeds weer nieuwe golven van warmte naar het hoge noorden. De droogte in het gebied in combinatie met de (24 uur per dag) fel schijnende zon doen de rest. En laten het kwik tot af en toe ongekende hoogten stijgen.

De herfst en de winter komen eraan

Nog even. Want de augustusmaand is aangebroken. De zon daalt en de midzomernacht loopt op zijn eind. Weldra zal het herfst worden en koeler. En voordat je het weet, valt ook de winter weer in. Maar wordt het dan ook zo koud als anders? Wanneer bevriezen de rivieren weer en bevriezen ze überhaupt? Komt het zeeijs weer terug? En hoe dik wordt het dan?

De mensen in Inuvik weten het niet. Ze kunnen alleen maar afwachten en met hun leven verdergaan. Wat ze wel weten is dat de omstandigheden in hun omgeving, net als op veel andere plaatsen op aarde, snel veranderen. Waarbij onduidelijk is waar die verandering eindigt.