Water in zomermaanden steeds vaker een hoofdpijndossier

Foto boven: De watervoorraad voor de Costa del Sol die nog over is - Reinout van den Born

In Nederland was het de afgelopen zomer geen onderwerp, maar verder naar het zuiden in Europa is het in stand houden van de watervoorziening gedurende de zomermaanden niet zelden een hoofdpijndossier.

Het water dat uit de kraan komt, is zoetwater en komt voor het grootste gedeelte uit de bestaande zoetwatervoorraad van een land. In Nederland gaat het hierbij vooral om ondergrondse voorraden, maar deels ook om rivierwater dat wordt gezuiverd. In Zuid-Europa gaat het vaak om de combinatie van ondergronds water en water uit stuwmeren. Rivieren staan er in de zomer zo laag dat het water erin niet meer winbaar is.

Spanje Istan — De watervoorraad voor de Costa del Sol die nog over is - Reinout van den Born

Nederland 129 liter per persoon

In Nederland werd volgens het CBS in 2021 per persoon 129 liter water gebruikt. In een land als Spanje ligt het verbruik iets hoger, op 133 liter per persoon. Daar zie je grote regionale verschillen. Een gebied als Andalusië in het zuiden neemt bijna 20 procent van de totale Spaanse waterbehoefte voor zijn rekening. Baskenland doet een relatief klein beroep. Daar gebruiken de inwoners niet meer dan 97 liter water per persoon per dag.

De grootste vijand van de watervoorziening is het weer, ook in Nederland. Als het in de zomer niet regent, dalen de grondwaterstanden en worden de voorraden kleiner. Ook daalt de waterstand in de rivieren. Is het echt warm, dan worden soms ook de watertemperaturen te hoog. Dat kan voor de industrie die koelwater gebruikt weer een uitdaging zijn.

Verdamping

De grootste ‘verbrander’ van water is waarschijnlijk de verdamping. In Nederland verdampt op een zomerdag met veel zon en een stevige wind tot wel tussen 5 en 7 millimeter. Dat is 5 tot 7 millimeter per vierkante kilometer. In Zuid-Europa, waar de zon hoger staat en de temperaturen meestal een stuk hoger zijn dan bij ons, kan die verdamping tot wel 10 millimeter per dag oplopen. Een centimeter water dus, 10 liter per vierkante meter.

Heb je in zo’n land een zwemband, en alleen al aan de Costa del Sol in het zuiden van Spanje zijn er zo’n 65.000 zwembaden, dan verdwijnt door verdamping iedere dag ongeveer een centimeter van je water. In een bad met een oppervlakte van 50 vierkante meter (10 bij 5) is dat dagelijks dus 500 liter. Mensen die in Nederland een vijver hebben, kennen het probleem ook wel. Je blijft in de zomer bijvullen. En dat komt niet alleen doordat de waterplanten water gebruiken of doordat je vijver lek is, maar ook de dagelijkse verdamping van water.

Stuwmeren

Kijk je naar de stuwmeren in Zuid-Europa, dan kan daar door verdamping per dag ook ongeveer een centimeter aan water uit verdwijnen. Met in je achterhoofd de enorme oppervlakte die dergelijke meren vaak hebben, gaat het daarbij om gigantische waterhoeveelheden. Bij het waterverlies in die landen is de verdamping dan ook een enorme post.

Nu watertekorten in bijvoorbeeld de landen rond de Middellandse Zee steeds eerder en ook structureler de kop opsteken, wordt dan ook nagedacht over manieren om verdamping van de kostbare waterhoeveelheid tegen te gaan. Te denken valt aan transport in pijpleidingen, in plaats van kanalen. Maar ook het aanpakken van de vaak verouderde infrastructuur. Lekke leidingen zijn vaak schering en inslag en staan garant voor grote waterverliezen.

Spanje zwembad — Een zwembad in de zon. Er verdampt veel water - Reinout van den Born

Zonnepanelen op het water

Ook voor stuwmeren wordt nu gekeken hoe het water beter behouden kan blijven. In Zuid-Europa wordt gespeeld met de gedachte om parken met zonnepanelen op het water te leggen. Het mes snijdt aan twee kanten. Niet alleen beperk je zo de verdamping van het water, ook kun je grote hoeveelheden duurzame energie opwekken. Die energie kan weer worden aangewend voor de productie van groene waterstof. In het Zuid-Spaanse Malaga vestigt zich nu een groot bedrijf dat zich op de productie van die waterstof gaat toeleggen.

Genoeg is het nog allemaal niet. Aan de Costa del Sol is met ingang van 1 september opnieuw een totaal sproeiverbod van kracht. Het was tijdelijk opgeheven toen het lokale stuwmeer, in de buurt van het bergstadje Istán (ten noordwesten van Marbella) in het voorjaar (onverwacht) toch nog voor driekwart vol was geregend. Er zat toen ongeveer 45 miljard liter water in.

Maatregelen

Inmiddels is dat niveau tot 28,4 miljard liter gedaald (halfvol). Door het gebruik van inwoners en de enorme stroom toeristen die er in het zomerseizoen is geweest. Maar ook door verdamping. Om niet weer in de situatie van vorig jaar terecht te komen, toen het stuwmeer in de herfst vrijwel leeg was (en er nog steeds geen regen viel), worden dit jaar meteen bij het ingaan van de herfst al maatregelen genomen. Vorig jaar gebeurde dat later.

Het is maar de vraag of het verbod zal worden nageleefd. Toen eerder dit jaar ook van een verbod sprake was, kwam een flink deel van de economische keten rond tuinen stil te liggen. Veel mensen verloren daarbij hun werk. Vooralsnog lijkt het erop dat mensen nu wel (zij het minder) blijven sproeien om hetzelfde niet nog een keer opnieuw te laten gebeuren.

Ontziltingsinstallaties

Intussen wordt ook op andere manieren geprobeerd waterschaarste te beteugelen, zoals door het aanleggen van ontziltingsinstallaties. Na een jarenlange vertraging produceert de installatie in Marbella nu op volle kracht. Verder wordt er hard aan gewerkt om de capaciteit van deze waterfabriek (die zijn water uit zee haalt) op korte termijn te verdubbelen. Ook denkt de provincie Malaga erover om zo snel mogelijk een tweede installatie op te tuigen.