Canadese bosbranden vullen lucht boven Nederland met rook

Foto boven: In de lucht is de laatste dagen veel rook van de bosbranden in Canada te zien - Jannes Wiersema

Het was de afgelopen dagen bijzonder in de lucht boven Nederland. De zon scheen veel, er was – afgezien van stapelwolken – in het algemeen niet veel bewolking en toch wilde de lucht niet blauw worden. Zondag bleef het blauw tussen de wolken vrijwel voortdurend min of meer wit. En dat terwijl er toch geen bewolking aanwezig was.

Wie de satellietfoto’s, voordat één van de satellieten in een storing terechtkwam, de afgelopen dagen in de gaten hield, zag de wolken met luchtverontreiniging al van verre aankomen. Het waren rookwolken, afkomstig van de vele tientallen natuurbranden in Canada die al meerdere maanden, eigenlijk sinds het einde van de winter daar, aan de gang zijn.

Jannes rook — In de lucht is de laatste dagen veel rook van de bosbranden in Canada te zien - Jannes Wiersema

Westelijke winden

Boven de Oceaan is op dit moment een langgerekte baan met westelijke winden aanwezig die de rook uit Canada in hoog tempo naar Noordwest-Europa blaast. De verplaatsing van de rook gaat daarbij zo snel dat er onderweg nauwelijks tijd is om de wolk te laten verdunnen. Het is ook daardoor dat we de effecten zo goed zien, ook al woeden de branden die de rook veroorzaken in gebieden die tussen vijf- en tienduizend kilometer bij ons vandaan liggen.

Canada is in het noorden met uitgestrekte dennenwouden bedekt. Gedurende de lange winter sneeuwt het er wel, maar vallen door de kou geen grote neerslaghoeveelheden. Op het moment dat de lente en de zomer beginnen, is het er dan ook vrijwel meteen droog.

Bestrijden branden onbegonnen werk

Op allerlei manier ontstaan vervolgens branden, die ongecontroleerd door kunnen woeden. De gebieden waarin ze voorkomen, zijn moeilijk te bereiken en dunbevolkt. Het bestrijden van de natuurbranden is vrijwel onbegonnen werk. Ze houden net zo lang aan totdat het seizoen voorbij is. Dan doven ze langzaam uit, maar kunnen ondergronds zelfs verdergaan.

Jolanda rook — De lucht is niet blauw, maar melkachtig. Het heeft met de rook uit Canada te maken - Jolanda Bakker

De situatie is de afgelopen jaren verergerd door de hittegolven waarmee Canada steeds weer te kampen had. Warmbloedige hogedrukgebieden, de zogenoemde hittekoepels of ‘heatdomes’ vestigden zich steeds weer boven het westen en midden van Canada en voorkwamen dat storingen met regen de bosrijke gebieden konden bereiken. Dat gaf een extra impuls aan de branden. Falend bosbeheer en onvoorzichtigheid deden de rest. Met name vorig jaar was de situatie slecht. En ook dit jaar lijkt in de Canadese bossen een rampjaar te worden.

Extra onderzoek

Naar de branden van vorig jaar heeft een Engelse universiteit extra onderzoek ingesteld. Er is berekend hoeveel CO2 door de Canadese branden is vrijgekomen. Dat was bijna 10 keer zoveel als normaal. Ook hebben de Engelse onderzoekers uitgevonden dat het veranderende klimaat op aarde de kans op branden als deze groter heeft gemaakt, wat voor de hand ligt. Daarnaast hebben de branden zelf weer invloed op de verandering van het klimaat. Niet alleen door de grote CO2-uitstoot, maar ook doordat het bos lange tijd nodig heeft om na de branden weer te herstellen. In die periode wordt ook veel minder CO2 opnieuw vastgelegd.

Canada was vorig jaar niet de enige plaats op aarde waar het brandseizoen rampzalig verliep. Andere plekken waren het Amazonewoud, Hawaii, Chili en Griekenland. En ook dit jaar doen de landen in het zuidoosten van Europa volop mee. Grote gebieden op de Balkan, in Griekenland en Turkije worden ook deze zomer door hitte en droogte geteisterd. De enorme natuurbranden in de buurt van Athene en ook Izmir in Turkije waren recent ook in het Nederlandse nieuws. Het was maar het topje van de ijsberg. Er woedden er in de regio nog veel meer.

Geluk gehad

Wat dat betreft, hebben we in het noordwesten van Europa geluk gehad. Op een oververhitte aarde hoorden wij bij de zeldzame gebieden waar de zomer voor een groot deel gematigd verliep en steeds ook voldoende (of zelfs teveel) regen viel. Van droogte hebben we in Nederland dit jaar tot nu toe niet of nauwelijks last gehad. Natuurbranden zijn dan voor het grootste deel uitgebleven. Ook hier is dat de laatste jaren weleens anders geweest.