Hoe de ‘Baard van Koning Winter’ in de bossen groeit

Foto boven: IJshaar op een tak in de bossen bij het Gelderse Almen - Grieta Spannenburg

Het was in Nederland de afgelopen paar dagen niet alleen koud en grijs, maar de luchtvochtigheid was ook erg hoog. En doordat het met name in het oosten en zuidoosten ook een tijdlang gevroren heeft, kon het bijzondere ijshaar ontstaan.

Advertentie

Er zijn boswachters in Nederland die het nog nooit gezien hebben en daar openlijk van balen: ijshaar, ook wel haarijs of sneeuwbaard genoemd. Het staat eveneens bekend als de ‘Baard van Koning Winter’ en is iets fascinerends als je het tegenkomt.

IJshaar op een tak in de bossen bij het Gelderse Almen - Grieta Spannenburg

Vaak takken van de beuk

IJshaar is een ijsvorm die in het bos op takken ontstaat. Vaak zijn het takken van de beuk. In het – meestal dode – hout komen schimmels voor die tijdens hun stofwisseling onder meer water afscheiden. Dat water dringt door zeer kleine openingen in het hout naar buiten. Die openingen worden ook wel houstralen genoemd.

Liggen de temperaturen op dat moment even beneden het vriespunt, dan bevriest het naar buiten gekomen water tot een haarachtige structuur, het ijshaar. Hoe langer het proces aanhoudt, hoe dikker het ijshaar. En hoe meer je het in het bos tegenkomt.

Niet moeilijk te vinden

Hoewel het zeldzaam lijkt, is het ten tijde van de juiste omstandigheden toch niet echt moeilijk om het te vinden. Je moet je oog op takken op de grond houden die iets wits aan zich hebben. Vaak denk je eerst aan vogelpoep of iets anders. Toch loont het dan de moeite om het van iets dichterbij te bekijken. Dikke kans dat je een tak met ijshaar te pakken hebt.

Deze boom zit vol met ijshaar - Grieta Spannenburg

Zeker als je het ijshaar, dat in Duitsland ook wel ijswol wordt genoemd, van dichtbij bekijkt, ziet het er prachtig uit. Lang niet alle takken maken het. De bewuste bacterie moet er namelijk wel in zitten. Zoals al aangegeven, zijn het vaak dode beukentakken waarop het ijshaar zit.

IJshaar is zeer teer

IJshaar is zeer teer. Als je het aanraakt, smelt het weg. Het moet ook niet te koud worden. Dalen de temperaturen te ver, dan stopt de stofwisseling van de bacteriën en komt geen water meer door de poriën van het hout, nodig om het ijshaar te produceren. Tot een temperatuur van ongeveer -4 graden gaat het goed en kun je het in het bos makkelijk vinden.

Het ijshaar op de foto’s bij dit verhaal werd afgelopen zaterdag door Grieta Spannenburg in het bos bij het Gelderse Almen aangetroffen. Vooral het boompje is bijzonder. Er zat zoveel ijshaar op dat het wel leek alsof de takken van de boom besneeuwd waren. Het ijshaar ontstond afgelopen zaterdag bij temperaturen die tot maximaal min 2 graden daalden.

IJshaar van dichtbij - Grieta Spannenburg

Later deze week mogelijk opnieuw

De eerstkomende dagen is het natuurlijk te koud voor ijshaar. Maar later deze week, als koudere lucht tot Nederland doordringt en het in de nachten mogelijk weer tot licht vorst komt, loont het in de bossen de moeite om dode takken op de grond opnieuw in de gaten te houden.