Koudste dag winter, in eigenlijk een warme setting

Foto boven: Mist, gisteren in Joure - Albert Thibaudier

We beleefden gisteren de koudste dag van de winter tot nu toe. Niet alleen behaalden Hoogeveen en Heino hun eerste ijsdagen van dit seizoen (en dus ook Nederland), ook waren er in het oosten diverse stations die op een gemiddelde etmaaltemperatuur beneden het vriespunt uitkwamen. En dus Hellmannpunten scoorden.

Advertentie

Het Hellmanngetal is een maat voor de kouproductie gedurende de winter. Je verkrijgt het door voor alle dagen met een etmaaltemperatuur beneden het vriespunt de behaalde waarden bij elkaar op te tellen. Zo had Deelen bij Arnhem gisteren een gemiddelde temperatuur van -0,6 graden en behaalde daarmee 0,6 punten voor de winterscore. Tot nu toe is Ell in Limburg met 0,9 punten de koploper. In De Bilt staat de teller vooralsnog op nul.

Mist, gisteren in Joure - Albert Thibaudier

Koudste dag van de winter

Het was opmerkelijk om te zien hoe we gisteren de koudste dag van deze winter tot nu toe behaalden. In feite hadden we met een warme situatie te maken. Op een hoogte van 1500 meter lag de temperatuur rond 8 graden (boven nul). In de zomer, met een sterke zon, had het onder deze omstandigheden makkelijk 25 graden of nog iets warmer kunnen worden.

Maar het is geen zomer en de zon is maar zwak. Daardoor koelt de lucht, ook al bevinden we ons in een potentieel warme luchtmassa, aan het aardoppervlak af. Er ontstaan mist en laaghangende wolken en die helpen nog eens mee bij verdere afkoeling.

Duitsland liet de verschillen mooi zien

In Duitsland waren de verschillen gisteren mooi te zien. Bleven de temperaturen er in het laagland bij mist en laaghangende wolken (hetzelfde weer als hier dus) rond of iets beneden het vriespunt, op de hoogste toppen (die in de warme luchtlaag boven de laaghangende bewolking uit staken) was het veel warmer. Op de 1140 meter hoge Brocken in de Harz steeg de temperatuur zelfs tot 13 graden. Zie daar hoe groot de verschillen eigenlijk waren.

Dat de modelberekeningen moeite hebben met zulk ‘grenslaagweer’ hebben we tijdens de kerstdagen al kunnen zien. Werden voor tweede kerstdag temperaturen van zo’n 10 of 11 graden verwacht, in werkelijkheid was het ’s middags niet warmer dan tussen 4 en 7 graden, met een dalende trend. En die trend zette in de dagen daarna gewoon verder door.

Vandaag laatste dag met plakkerige koude laag

Vandaag is de voorlopig laatste dag dat we met de plakkerige koude luchtlaag aan het aardoppervlak te maken hebben. Door de toenemende wind mengt die koude lucht al beter met de warmere erboven en zien we de temperaturen langzaam oplopen. Uiteindelijk wordt het later vandaag in het zuiden van Limburg 3 en in het noordwesten 8 of 9 graden. Daarbij is het bewolkt en kan plaatselijk een beetje motregen vallen. Ook zijn er nog steeds mistkansen.

Morgen is het op de meeste plaatsen tussen 7 en 10 graden. Door de verder aantrekkende wind hoort de mist dan tot het verleden. Wel is het aan de bewolkte kant, al lijkt het wel weer op de meeste plaatsen droog te blijven. De grootste kans op wat zon maakt het noorden.

Jaarwisseling met in noorden regen

Tijdens de jaarwisseling krijgen we nog steeds met de voorste begrenzing van koudere lucht, afkomstig vanuit het noorden te maken. Het is dan ook bewolkt en vooral in de avond lijkt het in de noordelijke helft van het land te gaan regenen. Verder waait het hard. In het noordelijke kusgebied kan de zuidwestenwind tijdelijk stormachtig worden. Op het moment van de jaarwisseling zelf liggen de temperaturen dan meest tussen 7 en 10 graden.

Op nieuwjaarsdag schiet een actief lagedrukgebied ten noorden van ons land langs naar het oosten. Vooral in het noorden zijn er de hele dag perioden met regen (er kan flink wat vallen), in de rest van het land volgt de regen pas in de avond en duurt daar ook minder lang.

Wind speelt nieuwjaarsdag hoofdrol

De wind speelt die dag een hoofdrol. Aan zee kan een tijdlang een zuidwestenstorm komen te staan, die in de avond naar noordwest draait. Bij dit alles kunnen windvlagen met snelheden tot boven 100 kilometer per uur voorkomen, in de avond tot diep landinwaarts. Eerst schommelt het kwik daarbij tussen 8 en 10 graden, later in de avond wordt het geleidelijk kouder.

Vanaf 2 januari bevinden we ons in Nederland dan in duidelijk koudere lucht, afkomstig van noordelijke breedten. En kunnen we misschien wel aan een beetje winterweer gaan denken. Daarover in een apart verhaal op deze site meer. Er is nog wel iets te vertellen.