Krijgen we een Witte Kerst? Een kerst met 20 graden…

Foto boven: De laatste Witte kerst in Nederland was die van 2010 - Reinout van den Born

De decembermaand staat op de kalender en de vraag is alweer gesteld: krijgen we in Nederland een Witte Kerst? Het antwoord is als altijd: waarschijnlijk niet. Misschien is het zo langzamerhand beter om de vraag te veranderen in: wordt het de komende Kerst 20 graden? Want dat zou er ooit best wel eens van kunnen gaan komen.

Advertentie

De laatste keer dat we in Nederland een Witte Kerst beleefden was in 2010. Het was een bijzonder fraaie Witte Kerst. In grote delen van het land lag meer dan 10 centimeter, in het oosten en zuidoosten zelfs regionaal tussen 20 en 30 centimeter. De twee witte kerstdagen waren het hoogtepunt van een zeer winterse decembermaand die in De Bilt met een gemiddelde temperatuur van -1,1 graden de op 4 na koudste sinds 1901 was.

De laatste Witte kerst in Nederland was die van 2010 - Reinout van den Born

Geen winterweer meer in december

Sindsdien is het in december, op een korte sneeuwperiode in 2017 na, eigenlijk nooit meer tot serieus winterweer gekomen. Wat we wel zagen, is dat de temperatuurrecords tijdens de kerstdagen enkele keren scherper werden gesteld.

Dat gebeurde voor de eerste keer tijdens de bizar warme decembermaand van 2015. Kwam de gemiddelde maandtemperatuur toen op 9,6 graden uit (bijna 6 graden hoger dan het op dat moment geldende gemiddelde voor december), ook tijdens de kerstdagen werd een record gevestigd. Met op eerste kerstdag 14,0 graden en op tweede kerstdag 14,4 graden werd het toen geldende record van 1974 fors scherper gesteld.

Warme kersten

Vorig jaar beleefden we de op één na warmste kerst sinds 1901. Op eerste kerstdag steeg de temperatuur toen tot 12,5 graden, op tweede kerstdag werd het 11,3 graden. Net genoeg om de kerstdagen van 1974 van de tweede plaats te verdringen.

Maar het is niet alleen de warmte tijdens de kerstdagen die opvalt. Ook tijdens de jaarwisseling van 2023 regende het warmterecords. Een straffe zuidwestenwind voerde zeer zachte lucht aan, waarin de temperaturen ongekend hoog uitkwamen. In het Limburgse Ell en Arcen werd het die dag zelfs 17,6 graden, middenin de winter. Je kon in je T-shirt naar buiten.

Ongekend warme jaarwisseling

Ook de jaarwisseling zelf was ongekend zacht. In De Bilt was het op het moment dat het jaar 2023 aanbrak 15,5 graden, in Ell wees de thermometer 16,6 graden aan. Ook toen kon je nog steeds in je T-shirt naar buiten. Het voelde aan als in een warme zomernacht. Het was dat de wind ook vrij sterk was, anders konden we het nog wat duidelijker waarnemen.

Van recenter datum is de warmte van afgelopen 24 november in Nederland. Toen voerde een strakke zuidelijke wind warme, helemaal uit het westelijke deel van de Sahara afkomstige lucht aan. Wederom werd daarin in het Limburgse Ell een temperatuur van 19,1 graden aangetekend. Dat was een warmterecord voor de laatste 10 dagen van november.

Buiten op het terras in de novemberzon. Op 24 november kon het nog - Chris Meewis

Midden in de nacht 27 graden

In het zuiden van Frankrijk wezen de thermometers die dag midden in de nacht zelfs bijna 27 graden aan. Klimatologen werden door die temperatuur met stomheid geslagen. Zelfs voor middenin de zomer zou die 27 graden ’s nachts bizar warm zijn geweest. De combinatie van de harde wind van dat moment, de aanvoer van warme lucht en ook nog eens het föhneffect, veroorzaakt door de Pyreneeën deed het uiteindelijk.

Niet alleen op grondniveau, maar ook in de hogere delen van de atmosfeer kan het tegenwoordig tot erg hoge temperaturen komen. Zo werden delen van Chili en Argentinië begin augustus 2023 (middenin de winter daar) verrast door extreem hoge kwikstanden. Grappig genoeg werden die toen vooral op een hoogte tussen 1000 en 1500 meter gemeten. In veel hooggelegen plaatsen stegen de temperaturen er tot tussen 35 en 40 graden. In één plaats werd zelfs het jaarrecord voor die plek verbroken. En nogmaals, dat gebeurde midden in de winter.

Hogedrukgebied met extreem warme lucht

Ook in het laagland was het warm, met op diverse plaatsen ruim 20 graden, al was dat minder extreem dan in die hooggelegen gebieden. Veroorzaker van de extreem hoge temperaturen was een hogedrukgebied dat tot op grote hoogte met extreem warme lucht was gevuld. Op een hoogte van 1500 meter had de lucht een basistemperatuur van rond 30 graden, ongekend voor de winter. Het betekende dat zich in dat hogedrukgebied bizar sterke daalbewegingen afspeelden. Dalende lucht warmt op en daardoor werd het zo immens warm.

Een warme bovenlucht, een sterke zuidelijke wind, föhneffecten (Limburg), de aanvoer van warme lucht en de zon erbij, het kan ook in Nederland tijdens de winter allemaal eens bij elkaar komen. Ook tijdens de kerstdagen. Als we de situatie van 24 november tijdens de kerst hadden gehad, dan was het in Ell waarschijnlijk ook meer dan 18 graden geworden.

Het gaat een keer gebeuren

Het zal nog even duren, maar het gaat een keer gebeuren: ergens in Nederland een temperatuur van 20 graden tijdens de kerst. Zodat we dan in het donker buiten zitten, in plaats van binnen. En dat het kunstwit op de boom het enige is dat nog aan een Witte Kerst doet terugdenken.