Laagterecord Arctisch zeeijs dit jaar nog uit zicht

Foto boven: Een laagterecord voor het Arctische zeeijs is dit jaar (gelukkig) nog uit zicht - Patrick Kelley

Zag het er in juli nog naar uit dat het op de Noordelijke IJszee spannend zou worden bij de jaarlijkse afsmelt van het zeeijs in het Noordpoolgebied, een weersomslag in de afgelopen weken heeft ervoor gezorgd dat het smelttempo flink omlaag is gegaan. Een verbreking van het laagterecord uit 2012 raakt dit jaar hierdoor geleidelijk uit zicht.

Op 16 augustus was nog zo’n 5,350 vierkante kilometer van de Noordelijke IJszee met zeeijs bedekt. Normaal op dezelfde datum is dat een oppervlakte van 7,364 vierkante kilometer met nog ijsbedekking. Het jaar 2024 zit daar meer dan 2 miljoen vierkante kilometer onder. Vorig jaar was de situatie op 16 augustus met 5,580 miljoen vierkante kilometer iets beter, het jaar daarvoor met 6,013 miljoen vierkante kilometer zelfs duidelijk beter.

1280px-Arctic ice Patrick Kelley — Een laagterecord voor het Arctische zeeijs is dit jaar (gelukkig) nog uit zicht - Patrick Kelley

Er waren nog slechtere jaren

Er waren ook jaren waarin er in deze periode op de Noordelijke IJszee nog minder zeeijs was dan dit jaar. In 2020 was op 16 augustus nog een stuk zee een oppervlakte van 5,230 vierkante kilometer met zeeijs bedekt, in 2019 een gebied ter grootte van 4,919 miljoen vierkante kilometer. in 2012 (het jaar van het laagterecord) was op 16 augustus een oppervlakte van 4,770 vierkante kilometer met zeeijs bedekt. Dat jaar kwam op 17 september uiteindelijk op het nog altijd geldende laagterecord van 3,387 miljoen vierkante kilometer uit. Het lijkt voor dit jaar (gelukkig) een vrijwel onmogelijke klus om dat record nog te halen.

We wisten na de winter eigenlijk meteen al dat het een spannend smeltseizoen zou worden. Hoewel de omvang van het gebied met zeeijs mooi gegroeid was, was het ijs erg dun en daarmee gevoelig voor het warmere weer gedurende het smeltseizoen. Ging het de eerste weken allemaal nog redelijk rustig met de afname van het zeeijs, in juli kwam er een flinke versnelling in.

Bijna overal tekorten

Tekorten doen zich eigenlijk overal in het Noordpoolgebied voor. Vooral aan de Russische kant en in het noorden van Canada zijn ze zelfs groot. De passage om de noord is nog niet ijsvrij, een deel van de noordwestpassage bij Canada wel.

Tijdens de zomermaanden ligt de temperatuur in vrijwel het gehele noordpoolgebied een stukje boven nul. Het is in het hoge noorden de hele dag licht. Vooral als zich boven het poolgebied een hogedrukgebied bevindt met helder weer en daardoor veel zonneschijn kan het ijs snel smelten. Ook doordat de wind in een hogedrukgebied het ijs nog eens uit elkaar drijft.

Lagedrukgebied is gunstiger

Het is voor het zeeijs gunstiger als zich in het Arctische gebied een lagedrukgebied ophoudt. Er is dan veel meer bewolking die de zon tegenhoudt en de wind, die rond een lagedrukgebied waait, drijft het pakijs naar elkaar toe en op elkaar, waardoor het minder snel smelt.

Speelden hogedrukgebieden eerder deze zomer een grotere rol, waardoor met name in juli het ijs snel kon smelten, inmiddels is het weer omgeslagen en heeft zich boven het Noordpoolgebied weer een lagedrukgebied gevestigd. De temperaturen zijn daardoor omlaag gegaan en op veel plaatsen vriest het inmiddels. Daardoor is de ijsafname de laatste tijd flink afgenomen.

Ook zeewater speelt een rol

Overigens heeft het smelten van het zeeijs niet alleen met de ligging van de druksystemen, de wind die er waait, het weerbeeld en de luchttemperaturen te maken. Ook de temperatuur van het zeewater onder het ijs speelt een grote rol.

Nu weten we dat de watertemperaturen op ons deel van de Atlantische Oceaan lange tijd recordhoog zijn geweest. Veel van dat warme water heeft het poolgebied ook weten te bereiken, wat ook een rol in de snelle afsmelt van het zeeijs zal hebben gespeeld. Inmiddels is het zeewater niet meer recordwarm, maar nog wel veel warmer dan in de meeste andere jaren. Alleen vorig jaar steekt er duidelijk bovenuit. Dit betekent dat het warme zeewater ook de komende tijd nog een rol zal blijven spelen.