Legt droge lente de basis voor een echt warme zomer?

Foto boven: Droogte bij Arnhem in de zomer van 2018 - Reinout van den Born

We beleven dit jaar een tot nu toe een erg droge lente. Is het dan ook zo dat, als die droogte de eerste maand van de zomer haalt, we meteen ook een erg droge en warme zomer kunnen verwachten? We hebben de afgelopen jaren een aantal voorbeelden meegemaakt en kijken in dit verhaal nog eens terug op hoe het destijds afliep.

Advertentie

Op de lijst van droogste jaren prijkt het jaar 1976 nog steeds trots bovenaan. Het neerslagtekort (regen, en daar de verdamping van afgetrokken) bedroeg aan het einde van het groeiseizoen toen meer dan 350 millimeter. De opbouw van de droogte begon destijds al in de lente en zette tijdens de hete en zeer droge zomer van toen versterkt door. Het land was bruin, het water stond laag en vooral de Veluwe werd door diverse grote natuurbranden getroffen.

Droogte bij Arnhem in de zomer van 2018 - Reinout van den Born

2018 nog steeds het op één na droogste jaar

Het op één na droogste jaar is nog steeds 2018. Toen begon de opbouw van de droogte pas vanaf mei. Viel er die maand landelijk nog 47 millimeter, juni (met 29 millimeter) en juli (10 millimeter) waren erg droog. Aan het einde van juli 2018 stond het landelijke neerslagtekort zelfs boven dat van het jaar 1976. Het is dat in augustus met gemiddeld 76 millimeter de ongeveer gebruikelijke hoeveelheid neerslag viel. Daardoor kwam het neerslagtekort in 2018 toch net beneden 1976 uit. Het was in De Bilt met gemiddeld 18,9 graden wel de warmste zomer sinds 1901.

In 2019 was de lente erg droog

Advertentie

Een jaar later, in 2019 verliep de lente erg droog. In april viel gemiddeld 27 millimeter. Het was een zeer zonnige maand en het neerslagtekort liep snel op. Ook mei verliep droog (33 millimeter) en vrij zonnig. In juni keerde de regen eerst terug, er viel 82 millimeter tegen 68 normaal, maar dat wel vooral in de vorm van buien. De maand was tegelijkertijd namelijk erg zonnig.

Vanaf de tweede helft van juni en in de eerste helft van juli zagen we het neerslagtekort dan ook weer sterk omhoog gaan. Dit hield aan tot en met de hittegolf in juli 2019, die In Nederland in de eerste dagen ooit met temperaturen boven 40 graden uitmondde. Daarna regende het weer vaker en bleef het neerslagtekort meer binnen de perken, al was het in het oosten nog lange tijd erg droog. Er werd toen wel van de ‘Woestijn achter de IJssel’ gesproken.

De zomer van 2019 kwam uiteindelijk op een gemiddelde temperatuur van 18,5 graden uit, goed voor een vijfde plaats op de ranglijst van warme zomers in De Bilt sinds 1901.

Ook 2020 had een erg droog voorjaar

Ook in 2020 verliep het voorjaar bijzonder droog. In april viel landelijk slechts 11 millimeter regen en mei deed het met gemiddeld 15 millimeter nauwelijks beter. Toen de zomer van dat jaar begon, was het neerslagtekort dan ook groter dan ooit en stond ver boven dat van zowel 1976 als 2018. Vanaf dat moment regende het echter weer vaker.

Juni bracht 84 millimeter, tegen 68 normaal en juli kwam met 66 millimeter uit de bus, tegen 74 normaal. In augustus viel met 72 millimeter net iets minder dan de gebruikelijke 78 millimeter. Halverwege juni kruisten de neerslagtekorten van 1976 en 2020 elkaar en vanaf begin juli was 2020 ook weer natter dan het jaar 2018. Uiteindelijk kwam het neerslagtekort in 2020 ook niet bij de 5 procent droogste jaren uit, al zat het tekort daar ook niet ver vandaan.

De zomer van 2020 was opnieuw wel een warme zomer. De gemiddelde temperatuur over de drie zomermaanden bedroeg 18,3 graden, goed voor een achtste plaats.

In 2022 sloeg de droogte opnieuw toe

Was het groeiseizoen van 2021 een stuk natter dan dat in voorgaande jaren, in 2022 sloeg opnieuw de droogte toe. Ook in dit jaar bouwde het neerslagtekort vanaf de lente al sterk op. Met gemiddeld 39 millimeter viel in april weliswaar de normale hoeveelheid, maar die regen kwam wel grotendeels in de eerste 10 dagen omlaag. Daarna bleef het lange tijd droog.

Ook mei kende ongeveer de normale hoeveelheid neerslag, die vooral tijdens enkele situaties met onweer omlaag kwam. Er waren echter ook steeds langdurige droge perioden. Het neerslagtekort snel op. Aan het begin van de zomer was 2022 droger dan 1976.

Droogte bij Garderen aan het einde van de zomer van 2022 - Reinout van den Born

Juni was daarna nat, met 88 millimeter neerslag tegen 65 normaal, maar door het sterk buiige karakter waren de lokale verschillen erg groot. In de Achterhoek bijvoorbeeld was het erg droog. Daar kwam plaatselijk nog geen 40 millimeter omlaag. Juli was met 23 millimeter erg droog en ook in augustus viel met 23 millimeter veel minder neerslag dan normaal.

Aan het einde van de augustusmaand was de zomer van 2022 voor wat het neerslagtekort betreft de zomer van 2018 dan ook voorbijgestoken. De zomer van 1976 was nog buiten bereik. Uiteindelijk zorgde regen in september ervoor dat het neerslagtekort van 2022 weer afnam en uiteindelijk, net als in 2020, ook buiten de groep van 5 procent droogste jaren bleef.

Met een gemiddelde temperatuur van 18,6 graden, was het wel een erg warme zomer. In de lijst van warmste zomers sinds 1901 staat 2022 op een derde plaats.

Zomers met neerslagtekorten zijn vooral warm

Wat leren we nu van deze vier behandelde jaren? In elk geval dat een droogte, die tijdens het voorjaar inzet, in de erop volgende zomer niet altijd in volle kracht doorzet. Ook zien we dat het vooral ook de hoeveelheid zon is, die mede bepaalt hoe snel het neerslagtekort oploopt. Zelfs in perioden waarin het regent (al gebeurt dat dan wel vaak in geconcentreerde tijdvakken), maar ook de zo veel schijnt en het warm is, kan het tekort toch snel stijgen.

Wat we vooral zien is dat de zomers waarin we de afgelopen jaren met een flink neerslagtekort in de zomermaanden terechtkwamen, zonder uitzondering erg warm zijn verlopen. Ze staan alle vier in de top 10 op de lijst van warmste zomers ooit. Met 2018 als koploper, 2022 op de derde plaats, 2019 op de vijfde plaats en 2020 op een achtste plaats. 1976 staat zesde.

Interessant om de komende tijd te volgen

In die zin is het zeker interessant om het neerslagtekort, zoals dat vanaf 1 april weer wordt bijgehouden, goed te blijven volgen. Houden de hogedrukgebieden hun dominante positie, duurt het zonnige en vaak ook droge weer voort en bouwt zich een flink neerslagtekort op, dan lijken de kansen op een echt warme zomer behoorlijk toe te nemen. We blijven het volgen.