Zuid-Europa vreest de komende La Niña

Foto boven: Montoro is één van de heetste steden in Spanje - Wikipedia

Het is de afgelopen weken al meerdere malen in het nieuws geweest, maar op de Grote Oceaan tussen Peru aan de ene en Australië aan de andere kant komt tijdens de zomermaanden een nieuwe La Niña opzetten. Het is het zusje van de ondanks geëindigde El Niño en de gevolgen voor het wereldwijde weer zullen wederom groot zijn.

Vooral in Noord- en Zuid-Amerika, maar ook in Australië, delen van Azië en Afrika gaan ze dat merken. Kijken we naar Europa, dan zien we dat vooral de landen in het zuiden zich zorgen maken. Daar ging de vorige La Niña, die drie jaar duurde en drie pieken liet zien, met grote droogte gepaard. Een droogte die nog steeds niet helemaal voorbij is.

Passaatwinden

Om La Niña te kunnen begrijpen, moeten we naar het deel van de Grote Oceaan, langs de evenaar en tussen Zuid-Amerika aan de ene en Australië en Indonesië aan de andere kant kijken. In die regio waaien op zee meestentijds oostelijke passaatwinden die het zeewater aan het oppervlak in een gestaag tempo naar het westen stuwen. Het is zeewater dat, naarmate het verder westelijk komt, door de voortdurende instraling van de zon een hogere temperatuur krijgt. Het water begint bij Zuid-Amerika (voordat het naar het westen op transport wordt gezet) nog wel relatief koud, doordat het daar vanuit de diepzee naar boven toe opwelt.

Dat is de gewone situatie, die voor het gemak neutraal wordt genoemd. Er zijn ook twee andere versies. Een El Niño ontstaat als in de buurt van Indonesië, door een paar westerstormen daar, grote hoeveelheden warm water op enige diepte in de Oceaan op transport naar het oosten worden gezet, richting Zuid-Amerika. Dat gebeurt dus onder water op een diepte van enkele honderden meters. Na verloop van tijd, als dat warme water aan de andere kant bij Zuid-Amerika aankomt, welt het op. Het oppervlaktewater wordt daar dan ineens veel warmer dan normaal. Dat warmere water stroomt ook naar het westen en een El Niño, een warme zeestroom ontstaat. Die houdt aan totdat er geen nieuw warm water meer opwelt.

Koude zeestroom

Dat was de situatie van de afgelopen maanden. Inmiddels komt bij Zuid-Amerika geen warm water meer naar boven, maar juist relatief koud water. Na een El Niño zijn de passaatwinden een tijdje duidelijk sterker dan normaal. Dus welt het ook harder op aan de Zuid-Amerikaanse kust. Hierdoor kan kouder water, afkomstig van diepere delen van de zee, omhoog komen. Ook dat koude water stroomt weer naar het westen. Zo ontstaat en koude zeestroom die La Niña wordt genoemd. De overgang van El Niño naar La Niña speelt zich deze zomer af.

Die grootschalige veranderingen in de verdeling van de zeewatertemperaturen op de Grote Oceaan heeft ingrijpende gevolgen voor het wereldwijde weer. Het is misschien wel de krachtigste drijver achter de wereldwijde weersontwikkeling die we kennen.

Gevolgen tegengesteld aan El Niño

De gevolgen van de zich nu ontwikkelende La Niña zijn tegengesteld aan die van El Niño. Was het de afgelopen maanden bijvoorbeeld erg nat in het zuidwesten van de VS en in het zuiden van Brazilië, in die gebieden keert de droogte weer terug. In het noordoosten van Zuid-Amerika (onder meer in Suriname) wordt het juist veel natter. Datzelfde geldt voor het Caribisch Zeegebied, waar later in het jaar een grote activiteit van orkanen wordt verwacht.

Gaat een El Niño in Australië met hitte en droogte gepaard, tijdens een La Niña regent het veel vaker, komt het tot overstromingen en zijn de temperaturen door het uitblijven van droogte wat gematigder. Ook in Indonesië valt tijdens een La Niña veel meer regen. Verderop heeft La Niña invloed op het gedrag van de moesson in India en brengt extra regen in Oost-Afrika. In het noordoosten van Afrika en ook in het Midden-Oosten keren hitte en droogte terug.

Europa ligt het verste weg

Europa is het continent dat het verst bij het La Niña gebied vandaan ligt. Bij ons is de invloed ervan het kleinst en het minst duidelijk vast te stellen. Toch weten we dat het recordnatte voorjaar van dit jaar een nawee van de aflopende El Niño was. Verder zijn veel meteorologen in het zuiden van Europa ervan overtuigd dat er een verband is tussen La Niña en het in de zomer optreden van droogte en hitte in de Zuid-Europese landen. Dat allemaal doordat zich daar dan voor langere tijd hogedrukgebieden vestigen die met warme lucht gevuld zijn.

In Nederland is de variatie in het weer van jaar tot jaar, of er nu een El Niño was of een La Niña, de laatste jaren hoe dan ook niet erg groot geweest. De regenhoeveelheden varieerden wel, maar warm was het hoe dan ook. En dat gold eigenlijk voor alle jaargetijden. Wat dat betreft, beleven we hier, met de koele zomerstart van nu, eigenlijk een heel opvallende episode.