De legendarisch koude maart van 2013

Foto boven: IJssculpturen aan de oevers van het water in maart 2013 - Jannes Wiersema

Het weer mag de laatste tijd meer aan de zomer dan aan de winter doen denken, in 2013 beleefden we de koudste laatste maartdecade sinds het begin van de metingen. Op 1 april waren aan de rand van het Schildmeer nog twee schaatsers actief. Voor iets vergelijkbaars moesten we helemaal naar de Kleine IJstijd terug, werd toen gezegd.

Advertentie

Het was een bijzondere maart. We hadden al een relatief koude winter achter de rug met vaak sneeuw en in januari zelfs bijna een koudegolf. Het was onze eerste winter in Arnhem en ik herinner me nog goed hoe vaak het sneeuwde, zonder dat echt grote hoeveelheden vielen. Maar iedere keer was het wel weer wit en genoeg voor een nieuwe sneeuwwandeling.

IJssculpturen aan de oevers van het water in maart 2013 - Jannes Wiersema

De maand begon vrij koud

Toen maart begon, lag een hogedrukgebied boven de Britse eilanden. De wind was noordwest en het was relatief koud. In de dagen daarna schoof dit hogedrukgebied over de Benelux naar het oosten. De wind draaide naar zuidelijke richtingen en het werd zachter.

Op 5 en 6 maart werd het zelfs echt lente, met temperaturen die in groten delen van het land tot tussen 15 en 18 graden opliepen. Op 6 januari werd het in Eindhoven zelfs 18,8 graden, Deelen kwam tot 18,6 graden en in Maastricht werd het in de middag 18,5 graden.

Daarna kwam de echte kou

Daarna veranderde de weerkaart snel. Een sterk hogedrukgebied boven Groenland stuurde een uitloper naar onze omgeving. De wind kwam opnieuw in de oosthoek terecht en veel koudere lucht stroomde over Nederland uit. Vooral vanaf de negende werd het koud. Die dag regende het in De Bilt 24 uur aan een stuk, een nieuw duurrecord voor het weerstation.

Advertentie

Tussen 10 en 12 maart bleef het op verschillende plaatsen in het land ook overdag vriezen. Nieuw-Beerta scoorde daarbij zelfs drie ijsdagen achter elkaar. In delen van Limburg, Brabant en Zeeland sneeuwde het op 11 en 12 maart lange tijd, gecombineerd met een harde wind. De stuifsneeuw die daarvan het gevolg was, leverde soms flinke overlast op.

IJssculpturen bij de Lauwersmeer - Hylke de Jong

Nog meer ijssculpturen in Friesland - Grieta Spannenburg

Op sommige plaatsen strenge vorst

Vooral de nachten naar 12 en 13 maart verliepen erg koud. In grote delen van het land kwam het tot matige vorst, op sommige plaatsen vroor het streng. De laagste temperaturen werden in de ochtend van 13 maart gemeten. In Ell werd het toen boven de sneeuw -13,3 graden.

Doordat een lagedrukgebied boven de Britse eilanden de wind op 15 en 16 maart tijdelijk in de zuidhoek bracht, werd het weer even warmer. Op 17 en 18 maart kwamen de middagtemperaturen in delen van Zuid-Nederland boven 10 graden uit. In de nachten kwam het kwik steeds even dichtbij nul, maar er even niet meer onder.

Vanaf de 19^e opnieuw koud

Ook deze zachtere episode was van korte duur. Het lagedrukgebied kwam ten zuiden van Nederland uit en de wind bij ons draaide opnieuw naar richtingen tussen noord en oost. Vanaf de 19^e drong de kou vanuit het noordoosten opnieuw het hele land binnen.

Door een veld met ijs - Reinout van den Born

Wat volgde was een legendarisch koude laatste decade van maart. In De Bilt lag de gemiddelde temperatuur in die periode op 0,3 graden. Dat was op ons nationale meetstation zo laat in het jaar sinds 1901 nog niet eerder gebeurd. De aangevoerde lucht was niet alleen koud, maar ook erg droog. Vaak daalde de luchtvochtigheid tot rond 20 procent.

Grote drukverschillen

Al die tijd zagen we een hogedrukgebied ten noorden van Nederland en bleven lagedrukgebieden ten zuiden van onze omgeving. Vooral eerst waren de drukverschillen daarbij groot, later in de periode werd het weer wat rustiger boven het noordwesten van Europa.

Doordat het die eerste helft van die periode zo hard waaide, was er aan de randen van grotere wateroppervlakten veel opspattend water, dat op riet, stenen en andere objecten voortdurend bevroor. Het leverde door de lange duur van die episode de meest bizarre ijskunstwerken op die op steeds meer publiek konden rekenen. Overdag kwamen de temperaturen dankzij de zon enkele graden boven nul uit, in de nachten vroor het licht tot matig.

Tegen het einde van de maand vielen vaker sneeuwbuien, zoals hier op Goede Vrijdag 29 maart in het noordoosten - Jannes Wiersema

Tegen het einde van de maand sneeuwbuien

Tegen einde van de maand nam de wind af en kwam een lagedrukgebied dichterbij. Rond die tijd vielen vaker sneeuwbuien en werd het opnieuw regionaal wit. Ik herinner me nog goed hoe ik op eerste paasdag (31 maart) in het Openluchtmuseum in een ijskoude boerderij wolkenworkshops stond te geven, terwijl het buiten de deur net boven nul was en regelmatig sneeuwde.

Een dag later, op tweede paasdag (1 april) waren aan de randen van het Schildmeer in Groningen dus twee schaatsers te zien. Volgens de kenners van toen een unieke gebeurtenis.

Gemiddelde in Nieuw-Beerta slechts 0,5 graden

Uiteindelijk kwam maart 2013 in De Bilt op een gemiddelde temperatuur van 2,5 graden uit, waren er 19 vorstdagen en bleef het één dag 24 uur onder nul. Jan Hofman in Winsum telde op zijn station 23 vorstdagen en 3 ijsdagen. Hij kwam op een gemiddelde maandtemperatuur van 0,7 graden uit. Een stukje verderop was dat in Nieuw-Beerta slechts 0,5 graden.