Een indrukwekkende, maar donkere en grijze kerst in Hessen

Foto boven: Een deel van het vroegere IJzeren Gordijn in Duitsland. Foto uit 2005 - Pc Fish

Het is kerst in Nederland en iedereen is vrij. En o ja, het zachte en grijze kerstweer is er ook weer bij. Hoe klassiek kan het weer met kerst zijn? Kijk vandaag en morgen naar buiten en je weet genoeg. Grijs, nevelig, soms mistig en een beetje motregen.

Advertentie

Hoe hard we ook van een Witte Kerst dromen, zo zelden hebben we er één. De meesten zullen zich er 2 of 3 kunnen herinneren, die van 1981, 2009 en 2010. Toen voldeed het sneeuwdek bij het KNMI aan de strenge eisen zoals die aan de Witte Kerst in Nederland worden gesteld: beide dagen een ononderbroken sneeuwdek van minstens 1 centimeter.

Een deel van het vroegere IJzeren Gordijn in Duitsland. Foto uit 2005 - Pc Fish

Sneeuw speelde veel vaker een rol

Toch speelde sneeuw veel vaker een rol tijdens de kerst. In 1985 was er op tweede kerstdag sprake van een sneeuwdek, in 1986 op eerste kerstdag. In het oosten lag toen tot 10 centimeter sneeuw. In 1995 lag heel plaatselijk 2 centimeter, in 1996 had het noordoosten een sneeuwdek en viel heel zo hier en daar wat lichte sneeuw.

In het jaar 2000 beleefde 60 procent van het land een Witte Kerst, maar was het sneeuwdek in De Bilt niet ononderbroken. In het zuidoosten viel ook wat sneeuw. Een jaar later kleurden talrijke winterse buien in de avond het land op de valreep wit. In 2005 gebeurde dat later op tweede kerstdag vooral in het noorden van het land.

In 2009 een bijzondere Witte Kerst

De Witte Kerst van 2009 was een bijzondere. De sneeuw, die in de aanloop naar kerst was gevallen, dooide in hoog tempo weg. Toch lag op beide dagen bij het KNMI een ononderbroken sneeuwdek van respectievelijk 9 en 4 centimeter, en dus was het Witte Kerst.

De laatste keer dat sneeuw tijdens kerst een rol speelde, was tijdens de kerst van 2010. En hoe! Toen hadden we eigenlijk overal een Witte Kerst, een sprookjesachtige Witte Kerst. Het was alsof de klassieke Witte Kerstdroom eindelijk uitkwam. Dikke lagen sneeuw waren er, ook op de bomen, met een blauwe lucht erboven. Op eerste kerstdag vroor het overal, tweede kerstdag zette vooral in het westen de dooi al in. Maar die kerst kon natuurlijk niet meer stuk.

Na 2010 geen sneeuw meer

In 30 jaar tijd speelde sneeuw tijdens de kerstdagen 10 keer een rol, waarbij 3 keer aan de criteria van een Witte Kerst werd voldaan. Na 2010 is het helemaal stil geworden.

Het grappige is dat ik, een sneeuwvreter ‘avant la lettre’, toch vooral grijze herinneringen aan de kerstdagen heb. Met een rijtje donkergroene sparren erbij, die aan de zijkant van het ouderlijk huis in Garderen stonden. Blijkbaar heb ik in die tijd vaak naar buiten gekeken.

Vast ritueel

Het kerstritueel stond redelijk vast. In de ochtend van eerste kerstdag gingen we naar de kerk, daarna kwamen mensen op bezoek. Dat was vaak zo. Dan hadden we het kerstdiner tussen de middag (we aten in die tijd nog tussen de middag warm), en vervolgens gingen we naar de jeugddienst. Op tweede kerstdag hoorden we de klokken wel, maar mochten in bed blijven. Overdag volgde een vrij programma, of een bezoek aan één van de opa’s en oma’s.

Ooit besloten mijn ouders tijdens de kerstdagen naar een huisje in Duitsland te verkassen, om het kerkelijke gedoe achter zich te laten. We kwamen in Oberaula, in het Duitse Hessen terecht. Toen was dat nog West-Duitsland, het IJzeren Gordijn stond nog fier.

In Hessen was het donker en grijs

Ook in Hessen was het donker en grijs. Het regende werkelijk iedere dag en de zon hebben we hoegenaamd niet gezien. Wel kleddernatte sneeuw, op de hoogste heuvels in de regio. Ik herinner me er nog van dat het echt heel erg donker was. En nat.

De zon is er in mijn herinnering gewoon niet door gekomen. Dat donkere en natte weer drukte de stemming enigszins. Het was voor ons kinderen lastig om de hele dag met een brede lach rond te lopen. Ook mijn vader, die vrij plotseling van zijn werk was geplukt, reageerde af en toe wat eens geprikkeld. Tot het niveau dat mijn moeder uiteindelijk in tranen zat.

Omstandigheden werkten niet mee

Ze had zich ingespannen om er echt wat van te maken, maar de omstandigheden werkten niet mee. En daar kon zij helemaal niks aan doen. Dat begrepen we alle vier. Duis hebben we haar na afloop van de 4 of 5 dagen, die we daar met zijn vijven hebben doorgebracht, uitvoerig geprezen. En benadrukt dat we het toch heel gezellig hadden. Ik herinner me het nog goed.

Gisteren was ik bij mijn bijna 86-jarige vader in Garderen en keken we oude dia’s, om ze uit te zoeken en een deel ervan te digitaliseren. Mijn moeder is vorig jaar overleden. Die korte vakantie in het oosten van Duitsland kwam opeens ook voorbij en door de tand des tijds waren de dia’s nóg donkerder geworden. Er was inderdaad geen streepje zon op te zien.

Het IJzeren Gordijn

Wat we wel zagen, waren vakwerkhuizen, regenachtige plaatjes met nauwelijks mensen op straat en een laag natte sneeuw op de Wasserkuppe. En indrukwekkend: het IJzeren Gordijn, als een zee zichtbaar litteken door het land, vanaf grote afstand zichtbaar.

Op een gegeven moment stonden we er vlak voor en hield de weg, die vroeger doorliep, plotseling op. In de verte zag je een dorpje, waar je niet naartoe kom. Een wat oudere man stond aan onze kant van het hek en keek ernaar. Op enige afstand waren de automatische wapens zichtbaar die het hek bewaakten. Nog wat verder weg een wachttoren, die 24 uur per dag bemand was. Het was zeer indrukwekkend om toen met kerst op die plaats te staan.

Er is veel veranderd

Sindsdien is er veel veranderd en tegenwoordig kun je via dat weggetje gewoon weer naar het dorp, dat toen onbereikbaar was. En is er van het litteken, dat het IJzeren Gordijn heette, weinig meer terug te vinden. Dankzij mijn moeder hebben we het gezien en toen het besef gekregen hoe belangrijk het is dat alle wegen open blijven. Daarin is ook nu niets veranderd.

Tenslotte: iedereen ook vanaf deze plaats een fijne kerst toegewenst. En houd alle wegen open!