Het orkaanseizoen wordt op veel manieren tegengewerkt

Foto boven: Ernesto op 16 augustus 2024 - MODIS / NASA

Het orkaanseizoen in de Atlantische sector ligt alweer ruim 2 weken stil. Orkaan Ernesto was het laatste systeem waarvoor waarschuwingen werden uitgegeven. Die stopten op 20 augustus en daarna is het verder stil gebleven. Eerder in de inmiddels voorbije zomer was er ook al een wekenlange periode waarin maar weinig gebeurde.

Het National Hurricane Center houdt op dit moment van links naar rechts op de Oceaan drie buienclusters in de gaten. Van geen van die systemen wordt overigens verwacht dat er de komende dagen een tropisch systeem uit zal groeien. Dus blijft het kalm.

Ernesto op 16 augustus 2024 MODIS — Ernesto op 16 augustus 2024 - MODIS / NASA

In 2005 waren we al bij de M

In het recordseizoen 2005, toen er 27 stormen met een naam waren, waarvan er 15 tot een orkaan uitgroeiden en zeven tot sterke orkanen (categorie 3 of hoger), waren we rond de maandwissel van augustus en september al bij de letter M in de lijst. En zouden er dus nog vele volgen. Storm Zeta sloot in januari 2006 (!) de indrukwekkende rij.

Ook voor dit seizoen worden veel stormen verwacht. De combinatie van een op gang komende La Niña en het warme zeewater in de gebieden waar de orkanen ontstaan, zou hiervoor garant moeten staan. Waarbij het warme water de energie voor de tropische stormen levert en de La Niña, door het ontbreken van windschering in de hogere delen van de atmosfeer, de rust in de atmosfeer waarin tropische systemen zo goed gedijen.

Tropische golven

Orkanen vormen zich uit tropische golven, clusters van buien, die vanaf het Afrikaanse continent in de oostelijke passaatwinden ten noorden van de evenaar de Oceaan op trekken. Als het water warm is en de atmosfeer kalm, kan zich in dergelijke golven een proces in gang zetten dat uiteindelijk tot de vorming van tropische systemen (depressies, stormen en orkanen - in die volgorde) leidt. Ze halen hun energie uit de enorme hoeveelheden waterdamp die condenseren. Daarbij komt heel veel warmte vrij, die de processen in het zich vormende systeem steeds verder versterken. Het gaat harder waaien en zo komen we uiteindelijk bij de orkaan uit. Verder kunnen door het vele vocht enorme hoeveelheden regen vallen.

Dat het dit jaar niet goed lukt, heeft meerdere oorzaken. Twee daarvan hebben we al genoemd: het toch niet voldoende afnemen van de wind op hoogte in de gebieden waar de orkanen tot stand komen en de grote hoeveelheden Saharazand, die vanaf het Afrikaanse continent steeds de Oceaan worden opgeblazen. In de zich vormende tropische systemen werkt dat stof letterlijk als zand in de motor. De vorming van orkanen is dan erg lastig.

ITCZ ligt erg noordelijk

Een derde reden ligt in het bijzondere gedrag van de ITCZ dit jaar, de Inter Tropische Convergentie Zone. Het is de lijn met onweersbuien die rond de evenaar zo’n beetje met de zon heen en weer beweegt en de tropische golven levert, die tot de vorming van tropische systemen kunnen leiden. Gisteren schreven we al hoe de ITCZ dit jaar zoveel verder noordelijk dan andere jaren uitkwam, dat zelfs middenin de Sahara regen is gevallen. De reden hiervoor zijn de hoge watertemperaturen op de noordelijke helft van de Atlantische Oceaan, maar ook de zeldzaam hoge temperaturen van het water van de Middellandse Zee. Boven die warme zeeën komen enorme hoeveelheden waterdamp in de lucht. Dat vocht komt met de wind ook in de woestijn terecht. En als het daar dan een keer kan regenen, gaat het ook echt regenen.

Een gevolg van de noordelijke ligging van de ITCZ deze zomer is dat de tropische golven op een noordelijkere positie dan in andere jaren de Oceaan op komen. Boven zeewater dat kouder is dan in de gebieden waar ze normaal de zee bereiken. Het verschil is blijkbaar zo groot dat het toch lastig is, om het orkaanseizoen, ondanks het feit dat het lijkt alsof alles meewerkt, goed op gang te laten komen. Dit is in het verleden wel eens vaker voorgekomen.

Wordt het nog wel een actief seizoen?

Inmiddels wordt hardop de vraag gesteld het nog wel het actieve seizoen kan worden dat breed door de kenners is verwacht. Helemaal uitsluiten, kun je dat niet. De piek van het seizoen, rond 10 september, moet immers nog komen. Maar de rust van de laatste tijd heeft er wel voor gezorgd dat zo’n topseizoen toch een stuk onwaarschijnlijker is geworden.