Een dag die met zonnig en in een deel van Nederland ook benauwd weer begon, eindigde voor velen in een strook van Oostmalle in de buurt van Antwerpen in België, via Ulicoten en Chaam in Brabant tot aan het Gelderse Tricht in totale chaos en ontreddering.
Het is 25 juni 1967, nu 57 jaar geleden en een snel bewegende en voor Noordwest-Europese begrippen bijzonder zware tornado treft aan het einde van de middag meerdere malen de grond, richt op verschillende plaatsen immense schade aan en kost in totaal 7 mensen (2 in Chaam en 5 in Tricht) het leven. Enkele honderden mensen raken in meer- of mindere mate gewond. Dit verhaal schreef ik in 2017, toen de tornado’s zich precies 50 jaar geleden afspeelden.
Iets meer dan een uur tijd
Het geheel voltrekt in iets meer dan een uur tijd. Dat het een bijzondere dag zou worden, stond vanaf de eerste ochtendverwachtingen al vast. Omdat een dag eerder in het noorden van Frankrijk al een paar tornado’s waren opgetreden, was het KNMI er na flinke interne discussies toe overgegaan om die 25 juni een waarschuwing voor windhozen op te nemen. Een voor Nederland ongekende stap. Een terechte stap ook, want later die dag was het inderdaad meer dan raak.
Het begon nog warm en zonnig. Vooral in de oostelijke helft van Nederland liepen de temperaturen snel op tot tussen 25 en 30 graden. In het westen was het minder warm, maar speelde de hoge luchtvochtigheid veel mensen parten. In het oosten ging de luchtvochtigheid in de loop van de dag juist een stuk omlaag, wat de warmte daar juist een stuk draaglijker maakte.
Terwijl koudere lucht vanuit het zuidwesten dichterbij kwam, ontstaat voor het koufront uit een intense supercell, die even na vieren in het westen van België aankomt. Het is in Oostmalle waar de slurf van een krachtige tornado voor de eerste keer de grond bereikt. De windhoos trekt dwars door het centrum van de stad. Daar is op dat moment een feest aan de gang. Binnen enkele minuten tijd worden meer dan honderd huizen min of meer verwoest. De kerk verliest zijn torenspits en ook het middenschip kan de grote kracht van de wind niet weerstaan. Meer dan honderd mensen raken in het geweld gewond, maar als door een wonder brengt iedereen het er levend vanaf.
Tweede tornado
De bui trekt met hoge snelheid verder naar het noordnoordoosten, passeert de grens met Nederland en produceert in de buurt van Ulicoten en Chaam een tweede tornado. Het is een kwartier na de ramp in Oostmalle, even voor half vijf in de middag. Bij Ulicoten en Chaam trekt de tornado over een paar bospercelen en boerderijen. Bij Chaam worden een restaurant en een camping getroffen. Hier komen twee mensen om het leven en raken rond de honderd mensen gewond. Bij een bosperceel rond een ven wordt nog grote schade aangericht, daarna trekt de slurf zich in de wolk terug.
Toch is de bui ook dan nog niet uitgeraasd. Nieuwe impulsen doen de supercell bijna 3 kwartier later, het is ongeveer kwart over vijf, opnieuw opleven. Net ten zuiden van de Waal bij Nieuwaal komt de derde tornado van de dag aan de grond. Opnieuw is het een heel sterke. De koers loopt van Haaften, waar een boerderij wordt getroffen, richting het verkeersplein van Deil (waar automobilisten diverse foto’s van de tornado maken). Daarna gaat het verder in de richting van Tricht.
‘Het was mooi weer, maar enorm benauwd’, herinnert Jan Heikoop zich van de dag van de tornado. Hij was toen 16 jaar en leidt mij samen met zijn 9 jaar jongere broer Kees langs de plekken waar het zich allemaal afspeelde. We zijn in Tricht en alleen een bord op een dijk, een plaquette in een huis en het een aantal jaren geleden ingewijde tornadomonument herinneren nog aan de ramp van toen. Verder is er helemaal niets meer van te zien. ‘Alles is nu anders’, zeggen de broers.
‘Hier is het allemaal gebeurd’
We rijden van het dorpshuis, dat de afgelopen weken tot vandaag helemaal in de ban is geweest van de herdenking van de ramp van toen (met een tentoonstelling en diverse opvoeringen van een theatervoorstelling dat speciaal voor deze gelegenheid is gemaakt), over de spoorlijn naar de westelijke kant van Tricht. ‘Hier is het allemaal gebeurd’, zegt Jan.
We stoppen op de dijk waar een herdenkingsbord staat. Heikoop wijst naar het zuiden. ‘Daar kwam de tornado vandaan’. Tricht werd in die tijd door boomaarden omgeven, vaak kersenboomgaarden. Van hier trok de tornado door zo’n kersenboomgaard richting het dorp. Bomen braken als luciferhoutjes af, zo staat op het bord te lezen. ‘Er bleef niets staan’, beamen de broers.
We rijden verder en ze vertellen hoe ze die dag thuis waren toen hun vader ineens de met hoge snelheid naderende windhoos ontwaarde. ‘Het leek wel of er meerdere straaljagers aankwamen’, zeggen ze. Zoveel geluid produceerde de tornado. ‘We moesten gelijk naar binnen’, herinneren de broers zich. ‘De luiken gingen dicht. Maar we mochten niet naar de kelder. Onze vader was bang dat de waterleiding zou springen en dan zouden we kunnen verdrinken…’.
In 1 of 2 minuten tijd
Het huis van de familie Heikoop bleef gespaard. De tornado passeerde een paar honderd meter verderop. Het gebeurde allemaal in slechts 1 of 2 minuten tijd. Direct na de tornado sprongen Jan en zijn vader op de fiets, om te zien hoe een buurvrouw (die kort daarvoor naar het centrum van Tricht was verhuisd) en een tante (die ook in het hart van het dorp woonde) het er vanaf hadden gebracht. Jongere broer Kees moest thuis blijven bij de rest van het gezin. Hij mocht het dorp niet in, zijn ouders vonden dat te gevaarlijk. Na een paar honderd meter fietsen, kwam Jan in het rampgebied terecht. Hij werd totaal overdonderd door wat hij daar aantrof.
‘Het was ongelooflijk. De wegen lagen bezaaid met puin waar je niet meer doorheen kon fietsen. Daken waren van huizen afgerukt, muren ingestort, van sommige huizen stond vrijwel niets meer overeind. Overal zag je mensen verdwaasd rondlopen. Vaak gewond en nog helemaal in paniek. Iedereen probeerde elkaar zoveel als kon te helpen, maar er was eigenlijk geen beginnen aan.’
Bij het huis van zijn vroegere buurvrouw aangekomen, was de ravage niet te overzien. De boerderijen die de oude kern van Tricht vormden, bleken door de tornado met de grond gelijk te zijn gemaakt. Hier verloren twee van de vijf slachtoffers in Tricht het leven. Het rijtje nieuwbouwwoningen, waar de vroegere buurvrouw haar intrek had genomen, bleek ook zwaar beschadigd. Ze had zich weten te redden door achter een verwarming te gaan liggen.
Een derde van de inwoners raakte dakloos
De woningen van de buurvrouw lagen aan de rand van een nieuwbouwwijk die ook voor een groot deel verwoest bleek. Ongeveer een derde van de 1500 inwoners van Tricht raakte in één klap dakloos. Hier bevond zich het huis van de andere drie slachtoffers van de ramp. Ook de tante van de familie Heikoop bleek het natuurgeweld te hebben overleefd, haar huis was zwaar beschadigd.
‘Ik was zo overweldigd door alles wat ik had gezien, dat ik eerst weer even naar huis ben gegaan, om de eerste klappen te verwerken’, zegt Jan Heikoop. ‘Daarna zijn we teruggegaan om te helpen.’ Het opruimen van de schade begon vrijwel meteen. Als een geluk bij een ongeluk was een andere wijk in aanbouw, die vrijwel klaar was en aan de andere kant van het spoor lag, door de tornado gespaard. Een flink deel van de daklozen kon daar nog diezelfde avond hun intrek nemen.
Het opruimen van de schade ging in de weken daarna door. Koningin Juliana bracht een bezoek aan Tricht dat al vrij snel tot rampgebied was uitgeroepen. Het herstel van het dorp kon daarmee vanuit het rampenfonds worden gefinancierd.
Behalve hulpverleners kwamen in de dagen na de ramp ook veel ramptoeristen naar Tricht. Niet alleen met goede bedoelingen, want de volgende dag al was er sprake van plunderingen in de door de tornado verwoeste huizen. ‘Dat heeft ons wel verbijsterd’, zeggen de broers. ‘Dan zag je ineens horden onbekenden door het dorp lopen, allerlei spullen met zich meeslepend. Je kon je moeilijk voorstellen hoe dat toen op ons overkwam. Vreselijk.’ Om hier een einde aan te maken, mochten later alleen nog mensen het dorp in die daarvoor een speciaal pasje hadden. Dat gold voor dorpsbewoners en hulpverleners. Anderen kwam er niet meer in.
Nooit uit de gedachten verdwenen
Tegen het einde van 1967 waren de meeste Trichtenaren weer onder dak en kon het leven zijn gewone loop hernemen. Toch zijn de gebeurtenissen van toen nooit meer uit de gedachten van de broers Heikoop verdwenen. ‘Het is altijd in onze gesprekken gebleven’, zegt Jan. ‘Toen mensen tijdens een busreis werd gevraagd om ergens over te vertellen, heb ik een voordracht over de tornado gehouden.’
Ook op een andere manier houdt de tornado de broers nog bezig. ‘Als er een onweersbui aankomt, denk je er toch altijd weer aan’, vertellen ze. Jan: ‘Ik heb veel buiten op het veld gewerkt. En zag ik dat er onweer dichterbij kwam, dan probeerde ik van tevoren al te bedenken hoe en vooral waar ik me tegen het noodweer zou kunnen beschermen. Bij voorbeeld in een greppel, of zo…’
Verder lezen:
Volg ons ook op facebook en X!
Jouw foto op Weerverteller.nl?
Stuur je foto naar foto@weerverteller.nl, of via X met de vermelding van @weerverteller
