Kun je wel van een wisselvallige periode genieten?

Foto boven: Regen boven het Terletseveld - Reinout van den Born

Is het mogelijk om van regen te genieten? Kun je blij worden van een lange periode met wisselvallig weer? Ben je een vreemde vogel als een koele start van de zomer, zoals die van dit jaar, je vrolijk maakt? De meeste mensen zullen zeggen van wel.

Advertentie

Het is een steeds terugkerende discussie: wat moet je nu van dit weer vinden? De meesten zullen hun antwoord klaar hebben en vinden het maar niks. Het is begin juni, de meteorologische zomer is begonnen en dan hoort het zonnig en warm te zijn. Ook in Nederland, een land waar wisselvalligheid bij het weer hoort. En stabiliteit de uitzondering is.

Enorm verwend

Toch zijn we sinds 2018 enorm verwend, als het om zonneschijn en warmte gaat. De jaren sinds 2018 verliepen bijna allemaal zeer warm. Alleen 2021 was, als je de gemiddelde temperatuur van dat jaar tegen de nu geldende normaal afzet, min of meer normaal. Sinds 2013 zijn wel alle jaren (veel) zonniger dan normaal verlopen. Op 2021 na staan alle jaren sinds 2018 zelfs in de top 7 van zonnigste jaren ooit, met 2022 als koploper. Ook 2021 was zonniger dan normaal, maar kwam op plek 18 uit. Op zongebied zijn we de afgelopen jaren in de watten gelegd.

Extreme droogte in september 2022 in de omgeving van Garderen, op de Veluwe. Foto: Reinout van den Born.

Daarbij zaten er erg droge zomers tussen, zoals die van 2018 en 2022. En droge lentes, zoals die van 2020 en 2022. Vooral de zomers van 2018 en 2022 lieten lange perioden met zonnig en zeer warm weer zien. Ook vorig jaar in juni beleefden we zo’n gouden tijdvak. Het was vaak zo zonnig dat we geleidelijk aan vergaten waar we woonden. Ook Nederland leek een Middellandse Zeeklimaat te hebben gekregen. Mensen waren blij, genoten van de zon en de warmte, zochten de camping en het water op en trokken er veelvuldig op uit in de natuur.

Voor het eerst 40 graden

Was de zomer van 2018 de warmste zomer ooit, in 2019 bereikten we in ons land voor het eerst temperaturen boven 40 graden. Het was dat op 28 juli 2018 een onweersrestant uit Frankrijk overtrok dat de temperatuur In De Bilt beneden 25 graden hield, anders had ons hoofdstation dat jaar een hittegolf met een lengte van 24 dagen aangetekend, een absoluut record. Nu is 1975 er nog steeds de recordhouder met een hittegolf die 18 dagen duurde.

Ook ik ben in die zonnige jaren veelvuldig buiten geweest. Maar na een paar jaar kostte het me wel steeds meer moeite om die lange, droge, zonnige en warme periodes alleen nog maar als mooi weer te bestempelen. Juist in het voorjaar en in de zomer zag je de natuur vooral op de zandgronden steeds sneller uitdrogen. De bomen kwamen nog wel in blad, maar er waren minder blaadjes en ze waren ook kleiner. Vaak lieten jongere bomen in de loop van een droog voorjaar hun blad ook alweer vallen. Er zijn er uiteindelijk heel wat dood gegaan.

In het beukenbos bij Garderen breken steeds meer bomen af, waardoor er gaten in het bladerdak komen. Foto: Reinout van den Born.

Beuken kreunden onder de warmte

Ook voor oudere bomen waren de droge jaren een sinecure. Beuken, die voor een heel ander klimaat zijn gemaakt dan wat we de afgelopen jaren in Nederland hadden, kreunden onder het weer. Deden alles om te overleven, maar raakten steeds meer verzwakt.

Bij Garderen op de Veluwe bevindt zich het Speulderbos. Een bos dat vroeger donker was door de gesloten kronen van de machtige beuken die er deel van uitmaakten. Nu zijn veel van die beuken afgebroken en afgestorven, zitten er gaten in het bladerdak en zie je de strijd van de overgebleven bomen om het langer vol te houden. Vooral de oudere beuken zijn er aangetast, de jongere gaan wat beter. Het ziet er in het bos als een redelijke ravage uit.

Ook onder dennenbomen zie je de verandering. Net als in Duitsland hebben de letterzetters ook in de Nederlandse bossen toegeslagen. Vooral de fijnsparren zijn er het slachtoffer van, maar ook de lariks, de douglas, de zwarte den en de gewone zilverspar kunnen eraan ten prooi vallen. Vaak gebeurt dat op hele percelen tegelijk, vooral tijdens die lange en droge, warme perioden die we in de zomers van voorgaande jaren zo veel hebben gehad. Het is schade die niet snel herstelt en die je ook nu overal in de (inmiddels weer natte) bossen nog makkelijk terugziet.

Ook de heide heeft geleden

Veel heidevelden hebben eveneens onder de zomers van de laatste jaren geleden. Een veld dat ieder jaar in het nieuws komt, is dat van de Posbank. Omdat de heide er zo mooi kan bloeien en het heuvelachtige land er in zo’n feeërieke sfeer kan zetten. Vanaf het Posbankpaviljoen gezien is het inderdaad allemaal nog mooi. Maar je er hoeft maar iets verder noordelijk te gaan om een heideveld te vinden dat in de afgelopen jaren totaal verdroogd en afgestorven is.

Ik herinner me van de zomer van 2018 nog hoe het wild op de hoge delen van de Veluwe bijna geen poelen meer over had waar ze konden drinken. Vrijwel alles was droog gevallen, de natuur helemaal bruin en verdroogd. We zagen trekkers met gierkarren de bossen in rijden, helemaal gevuld met vers water, om een enkele poel toch vol te spuiten. De herten, reeën en wilde zwijnen kwamen uit het bos aangerend zodra zo’n trekker zijn tank leegde.

Niet onbezorgd blij

Dus nee, als ik in die jaren over een volgende, zonnige en droge week mocht vertellen, was ik daar niet onbezorgd blij mee. Dan zag ik toch die droge natuur voor me, de stervende bomen en de naar water zoekende dieren. En dan hoopte ik maar dat de natuur niet, om welke reden dan ook, vlam zou vatten. Want dan waren we natuurlijk nog een stuk verder van huis.

En ja, zo zie ik zeker de voordelen van de moesson van de laatste 8 maanden. Vorig jaar was het voorjaar al nat, dit jaar helemaal. Je ziet het verschil in de natuur. Overal is water, de bomen hadden weer eens meer dan genoeg toen ze uitliepen.

Het is dan ook een stuk donkerder in de bossen dan voorgaande jaren. Er zit meer blad aan de bomen, de takken zijn tot onder aan toe uitgelopen. Ze groeien ook weer. Dat geldt overigens voor de natuur in zijn algemeenheid. De groenexplosie van de laatste weken was indrukwekkend. Ook in onze eigen tuin. En nog steeds is er genoeg water. Stromen de beken, staan de poelen tjokvol en lijken we meer vennen dan ooit te hebben.

Water is leven

Dus kun je ook van regen genieten? Ik denk van wel. Zeker als je de nattigheid van nu in het perspectief ziet van de lange, droge en warme perioden die tegenwoordig ook bij ons klimaat horen. Dan is zo’n nat jaar tussendoor eigenlijk een zegen. Water is leven.