Op de Zuidpool is het winter en vriest het op dit moment gewoon. Maar als je naar de afwijkingen van de temperaturen ten opzichte van normaal kijkt, dan is op vrijwel heel het continent een hittegolf aan de gang. Met afwijkingen van de temperatuur soms tot in de tientallen graden aan toe. Het is een bijzonder plaatje om te zien.
We hebben de laatste weken op Weerverteller.nl al vaker geschreven over de manier waarop de winter op het Zuidelijk Halfrond zich dit jaar ontwikkelt. Opvallend is dat koude lucht, afkomstig van Antarctica, steeds heel ver naar het noorden weet uit te stromen en daarbij verafgelegen continenten als Zuid-Amerika, Afrika en Australië keer op keer bereikt.
Winteruitbraken op Zuidelijk Halfrond
Zo begon de winter in de zuidelijke delen van Argentinië en Chili recordkoud, met grote hoeveelheden sneeuw en erg lage temperaturen. Rivieren vroren dicht en zelfs aan de randen van de zee werd ijs gezien. In Australië drongen meerdere golven met kou tot in het tropische noorden door. Daar werden her en der recordlage temperaturen aangetekend, in meetreeksen die soms een periode van meer dan 120 jaar bestreken. En in Zuid-Afrika kwam het de afgelopen weken tot meerdere sneeuwsituaties, tot in het laagland aan toe.
Daar waar die golven met kou het Zuidpoolgebied verlaten, blijft minder kou achter dan onder normale omstandigheden. Een grote rol bij dit alles speelt de straalstroom, die het gebied van Antarctica omspant. Onder normale omstandigheden ligt die straalstroom in een vrijwel perfecte cirkel om Antarctica heen en houdt vrijwel alle kou daar vast.
Grote bochten in de straalstroom
Dit jaar is de situatie anders. De straalstroom is de laatste tijd geen cirkel, maar een systeem met hoge toppen en diepe dalen. Er zitten enorme golven in. Koude lucht kan het gebied zo veel makkelijker verlaten en ver naar het noorden uitstromen, waarbij dus de andere continenten die op het Zuidelijk Halfrond aanwezig zijn geregeld worden bereikt. Ervoor in de plaats stroomt warme en vochtige lucht vanuit het noorden het Zuidpoolgebied in.
De laatste weken heeft de situatie zich toegespitst. Doordat zich boven de Zuidpool een plotselinge en sterke opwarming van de Atmosfeer (Sudden Stratospheric Warming – SSW) heeft afgespeeld, is boven Antarctica een sterk hogedrukgebied ontstaan. Die ontwikkeling heeft twee belangrijke gevolgen. Ten eerste daalt de lucht in een hogedrukgebied en warmt daarbij op. In een land als Nederland is dat niet zo spannend, omdat bij ons de luchttemperaturen door andere factoren veel sterker wordt beïnvloed. Op de Zuidpool, waar de poolnacht aan de gang is en de temperaturen op hun laagst zijn, is die dalende lucht wel van belang. Je ziet de grondtemperaturen in een hogedrukgebied dan ook meteen sterk oplopen.
Nog meer kou stroomt weg
Een tweede gevolg van dat hogedrukgebied is dat nog meer kou van de Zuidpool wordt weggedrukt. In een hogedrukgebied waaien de winden een beetje naar buiten toe. Het effect is duidelijk. Ook dit geeft een push aan de temperaturen.
Neem je nu alles samen, dan snap je waarom het op Antarctica zo warm is. De sterk golvende straalstroom zorgt voor kou- uitbraken van Antarctica naar het noorden. Ervoor in de plaats kan warme lucht Antarctica bereiken. Daar ligt een hogedrukgebied, waarvan de dalende lucht stijgende temperaturen bewerkstelligt. En dit hogedrukgebied zorgt er met zijn wind voor, dat nog extra kou van het ijscontinent kan wegstromen. Dat is al een tijdje aan de gang.
Zolang het maar blijft vriezen, maakt het voor het ijs op de Zuidpool nog niet veel uit. Sterker nog, er zijn aanwijzingen dat er in dit soort situaties (door toegenomen luchtvochtigheid en minder zeeijs) op de ijskap meer sneeuw valt dan anders. Die kan daardoor verder aangroeien. Metingen hebben dit de laatste jaren al meerdere malen laten zien. Over het netto effect hiervan zijn de geleerden het overigens niet eens. Allerlei onderzoeksgroepen komen met andere cijfers. Mocht het in de toekomst onder dit soort omstandigheden nog veel warmer worden en op de ijskap vaker regenen, dan heeft zo’n ‘hittegolf’ natuurlijk wel negatieve invloed op de ijskap.
Effect kan nog maanden duren
Het effect van de SSW van de laatste weken op het weer op het Zuidelijk Halfrond kan zich nog wel tot over een aantal maanden uitstrekken. Of er uiteindelijk ook gevolgen zijn voor het weer bij ons op het Noordelijk Halfrond is niet duidelijk, maar zeker ook niet uitgesloten.
Verder lezen:
Volg ons ook op facebook en X!
Jouw foto op Weerverteller.nl?
Stuur je foto naar foto@weerverteller.nl, of via X met de vermelding van @weerverteller
