Herfst vordert, maar het blijft op allerlei manieren warm

Foto boven: De herfst vordert, maar op allerlei manieren blijft het warm - Jolanda Bakker

Terwijl de herfst op het noordelijke halfrond vordert en straks zijn laatste maand in gaat, blijft het nog steeds op allerlei manieren warm op aarde.

Die warmte heeft vooral grote delen van het noordelijk halfrond in zijn greep. Het is ten noorden van de evenaar net niet recordwarm op aarde, al is het verschil met vorig jaar om deze tijd met 0,17 graden maar klein. Ten opzichte van het gemiddelde tussen 1991 en 2020 zitten we nu 0,99 graden hoger. Vergeleken met het ook nog veelgebruikte gemiddelde tussen 1979 en 2000 is het verschil zelfs 1,55 graden. Dan zijn grote afwijkingen.

Jolanda molen — De herfst vordert, maar op allerlei manieren blijft het warm - Jolanda Bakker

Bijna recordwarm

Het zuidelijk halfrond is nu 0,08 graden koeler dan vorig jaar om deze tijd, maar toch bijna recordwarm. Hier bedraagt het verschil met de gemiddelde temperatuur uit het tijdvak tussen 1991 en 2020 0,51 graden. Het verschil met de periode tussen 1979 en 2000 is 0,7 graden. De verschillen met de normaal op het zuidelijk halfrond zijn kleiner doordat er daar minder continenten zijn. De opwarming van land gaat sneller dan die van de zee. Met op het noordelijk halfrond veel meer continenten, zit het tempo er hier ook duidelijker in.

Kijk je naar de twee poolgebieden, dan zie je dat de Noordpool op dit moment 2,21 graden warmer is dan het gemiddelde uit de periode tussen 1991 en 2020. Maak je de vergelijking met het tijdvak tussen 1979 en 2000, dan is het verschil zelfs 4,5 graden. Op de Zuidpool bedraagt het verschil met de periode tussen 1991 en 2020 nu 0,32 graden (in het voordeel van dit jaar). Vergeleken met 1979 tot 200o is het verschil er nu 0,46 graden. Hier verloopt de opwarming duidelijk minder snel, vooral doordat Antarctica zo afgelegen ligt.

Ook de tropen zijn warm

De tropen zijn 0,58 graden warmer dan het gemiddelde uit de jaren 1991 tot 2020. Vergeleken met 1979 tot 2000 is het verschil 0,83 graden. Eigenlijk kun je bijna stellen dat, hoe noordelijker je op aarde komt, hoe warmer het de laatste tientallen jaren is geworden. En dat is iets wat we in Nederland ook goed merken. Hier maken we tot nu toe het warmste jaar ooit mee. Er zijn nog wat weken te gaan, maar de kans op een nieuw record is aanzienlijk.

Kijk je naar de temperatuur van het water in de wereldzeeën, dan zie je dat we wereldwijd iets lager zitten dan vorig jaar om deze tijd, maar nog wel bijna recordhoog. Het verschil met vorig jaar is 0,12 graden. Het verschil met de periode tussen 1991 en 2020 is 0,56 graden, met de periode tussen 1982 en 2010 zelfs 0,71 graden. Op het eerste gezicht lijken die afwijkingen niet groot, maar ze vertegenwoordigen wel enorme hoeveelheden energie die in het water liggen opgeslagen. Ook dat merken we dit jaar. Niet alleen is de vanaf zee aangevoerde lucht duidelijk warmer dan vroeger, ook zit er meer vocht in. Het regent daardoor vaak hard.

Ten zuiden van Groenland

Op de wereldzeeën valt vooral het stuk ten zuiden van Groenland en IJsland op. Dat is op dit moment net aan recordwarm en duidelijk warmer dan vorig jaar om deze tijd. Voor Europa is dit een interessante zone, want het is het gebied waar veel lagedrukgebieden tot ontwikkeling komen of zich verder versterken. Ze kunnen er makkelijk energie en vocht oppikken.

Een flink deel van de warme lucht komt op dit moment in het noordpoolgebied terecht. Daar lagen de temperaturen vanaf half augustus dan ook lange tijd (bijna) recordhoog. Vooral de laatste weken is het verschil met vorig jaar om deze tijd behoorlijk groot. We zien dat ook terug in het tempo waarin het zeeijs terugkeert. Dat ligt erg laag. De zeeijsbedekking ligt nu op een niveau dat het op een na laagste voor de tijd van het jaar is, een klein stukje voor 2020.

Temperaturen Noordpool gaan wel omlaag

Doordat de AO-index in het poolgebied de laatste dagen met 5 ongekend positief is geworden en de luchtdruk boven het poolgebied ver is gedaald, zien we de temperaturen er nu wel steil omlaag gaan. Het idee is dan ook dat de vorming van zeeijs er de komende dagen flink zal versnellen. Toch zullen de afwijkingen met de normaal voorlopig groot blijven.

Een deel van de kou uit het Noorpoolgebied is de afgelopen tijd naar Siberië gestroomd. Daar heeft zich een sneeuwdek gevormd dat vooral in de oostelijke helft een groter oppervlak beslaat dan normaal. In het westen is dat nog niet zo. Maar ook hier lijkt het sneeuwdek zich de komende tijd nog wat verder westwaarts uit te breiden. En dat kan in het gebied, waar het nu al op diverse plaatsen kouder dan normaal is, een verder drukkend effect op de temperaturen hebben. En ervoor zorgen dat zich hier een sterk hogedrukgebied vormt.

In Nederland blijft het maar warm

In Nederland blijft het ondertussen warm, ook de komende week. Tot en met het weekend komen de temperaturen bij ons dagelijks gemakkelijk boven 15 graden uit en liggen daarmee meerdere graden boven de normaal van 13,3 graden, die voor deze tijd van het jaar geldt. Pas na net komende weekend lijken we overdag (iets) onder 15 graden uit te komen. Later in die week begint de novembermaand, en dan gelden overdag normalen van 11,6 graden.