Herfstkleuren: natuur maakt zijn schilderij dit jaar later

Foto boven: De rode boom in De Steeg, dit jaar twee weken later dan anders - Reinout van den Born

Ook al is het nog warm in Nederland, toch zien we om ons heen steeds duidelijker dat de herfst voortschrijdt. De bladeren verkleuren nu in vrijwel alle bomen en steeds meer blad komt ook al op de grond terecht. Maar het gebeurt wel duidelijk later dan anders.

Het is herfst, het seizoen waarin de natuur zich op de winter voorbereidt. Alles lijkt een tandje minder te worden. De lucht wordt (langzaam) kouder, de dagen korter, en boven onze hoofden werken de bomen aan hun eigen kunstwerk. De bladeren, ooit zo fris en groen, veranderen van kleur en dwarrelen uiteindelijk naar de grond.

De rode boom in De Steeg, dit jaar twee weken later dan anders - Reinout van den Born

Niets blijft, alles heeft zijn tijd

Het is een jaarlijks fenomeen dat ons iedere keer weer doet beseffen dat alles vergankelijk is. De herfst herinnert ons eraan dat niets blijft. Alles in de natuur heeft zijn tijd.

Maar hoe werkt die bladverkleuring eigenlijk? Het begint allemaal in de bomen zelf. In de lente en zomer speelt zich in de bladeren een bijzonder proces af: fotosynthese. Zonlicht, water en kooldioxide worden door de groene kleurstof chlorofyl omgezet in suikers, een essentiële brandstof voor de boom. Dit chlorofyl zorgt dus ook voor de groene kleur van het blad.

Boom krijgt een seintje

Maar als de dagen korter worden en de temperaturen beginnen te dalen, krijgt de boom een seintje. De energie uit zonlicht wordt steeds schaarser, en dus wordt het voor de boom minder efficiënt om deze groene energiecentrales in stand te houden.

Langzaam sluit de boom de toevoer van water en voedingsstoffen naar de bladeren af. Dit zorgt ervoor dat het chlorofyl wordt afgebroken, waarmee de groene kleur verdwijnt. Andere pigmenten, die altijd al in het blad aanwezig waren, komen naar voren. Geel en oranje van carotenoïden en soms zelfs rood en paars van anthocyanen. Het is alsof de boom een laatste kleurige ode aan de zomer geeft, voor hij de bladeren definitief loslaat.

Licht en temperatuur hebben invloed

Deze biologische dans van kleurverandering wordt sterk beïnvloed door het licht en de temperatuur. Normaal gesproken, zodra de nachten langer worden en de eerste frisse ochtenden hun intrede doen, gaan de bomen aan de slag met het loslaten van hun bladeren. Maar dit jaar lijkt het spektakel wat later op gang te komen.

De oorzaak? De relatief hoge temperaturen in de nazomer hebben de bomen in verwarring gebracht. Daardoor hebben ze langer aan hun groene bladeren vastgehouden, doordat ze door het warme weer nog genoeg energie konden genereren. En nu, met de plotselinge koelere nachten en kortere dagen, begint het proces pas echt goed op gang te komen.

Melancholie en gezellige wandelingen

Terwijl de natuur haar vergankelijke schoonheid toont, reageren wij mensen ook op de vallende blaadjes. Voor sommigen is het een moment van melancholie, een herinnering aan de eindigheid van de zomer. Anderen omarmen de herfst juist, met warme truien en gezellige wandelingen door een tapijt van bladeren.

We kijken omhoog naar de boomkruinen, zien de kleuren vervagen, en misschien staan we even stil bij onze eigen vergankelijkheid. Toch is de herfst, met al zijn kleuren en veranderingen, ook een seizoen van rust. Het laat ons zien dat loslaten nodig is om ruimte te maken voor iets nieuws. Of anders: terwijl de bladeren iets later vallen dit jaar, nodigt de natuur ons uit om te genieten van haar kleurrijke transformatie. Het zachte geritsel van bladeren onder onze voeten vertelt ons dat het leven doorgaat, in cycli van groei en verval, rust en vernieuwing.