Tornado ’t Zandt trok spoor van vernieling over Groningen

Foto boven: Schade aan een boerderij na de passage van de tornado - foto van site Bartje Struun

Het is zomer in Nederland en dat is ook de periode van de zware onweersbuien, met alle weersverschijnselen die daarbij horen. Vanavond mogen we er nog weer over nadenken. De zomer is ook de periode voor een weersverschijnsel dat bij ons veel zeldzamer is: de tornado. Hoewel er niet veel zijn geweest, waren er wel die we allemaal kennen…

De bekendste is misschien wel de zware tornado die op 25 juni 1967 de plaatsen Chaam en Tricht trof. Zeven mensen kwamen daarbij om het leven, 32 anderen raakten gewond en van de 1500 Trichtenaren raakte een derde in slechts 15 seconden tijd dakloos.

schasde windhoos -t Zandt — Schade aan een boerderij na de passage van de tornado - foto van site Bartje Struun

Bekende tornado’s

Andere bekende tornado’s zijn de ‘Cycloon van Borculo’, uit 1925, de zware tornado van Neede (uit 1927) en de zeer grote tornado die op 23 augustus 1950 over de Veluwe trok. Het schadespoor van deze tornado had een lengte van 46 kilometer en een breedte van tussen 400 en 1400 (!) meter. Doordat deze tornado vooral door de bossen trok, bleven persoonlijke ongelukken grotendeels uit. Alleen in het bos viel een zwaargewonde.

Andere tornado’s troffen in de loop van de tijd enkele Waddeneilanden, zoals Amerland en in recentere tijden Rheden (2019). Die laatste tornado was onderdeel van een uitbraak van tornado’s in het oosten en noordoosten van het land. Diezelfde avond sloegen ze nog op 7 of 8 andere plaatsen toe. Zo’n uitbraak is voor Nederland uniek te noemen.

De tornado van ‘t Zandt

Soms gebeurt het dat vroegere tornado’s weer aan de vergetelheid ontrukt worden, zoals de windhoos die op 14 juli 1975, nu ruim 49 jaar geleden, een spoor van vernieling achterliet in de omgeving van ’t Zandt, in de provincie Groningen. Deze tornado liet vanaf Loppersum, via Zeerijp, ’t Zandt. Godlinze en Spijk een spoor van vernieling na. Het schadespoor had daarbij een lengte van ongeveer 10 kilometer en een breedte van gemiddeld 150 meter.

Tijdens de passage van de tornado werden boerderijdaken compleet vernield, sneuvelden talloze ramen en werden zware voorwerpen over grote afstanden verplaatst. Een boerderij werd tijdens de passage van de windhoos compleet met de grond gelijk gemaakt.

Drukkende dag

Het was een warme dag geweest, die 14^e juli 1975. In het zuiden van Nederland waren de temperaturen tot ruim 31 graden opgelopen, in het noorden was het met ruim 27 graden ook volop zomer. Verder was de lucht behoorlijk vochtig, waardoor het drukkend aanvoelde. Op de weerkaart zagen we een hogedrukgebied boven het oosten van Europa en een lagedrukgebied boven Ierland. Daartussen in Nederland een zuidenwind die warme lucht aanvoerde. En op grote hoogte een sterke straalstroom, die eventuele buien sterk kon aanwakkeren.

Aan het einde van de middag en in de eerste helft van de avond drong vanuit het zuidwesten koelere lucht binnen, voorafgegaan door enkele zware regen- en onweersbuien. Aan het begin van de avond kwam zo’n bui ook in de buurt van Loppersum aan. Inwoners herinneren zich dat de lucht in westelijke richting niet alleen groen werd, maar dat het er ook op leek of dat alle wolken uit verschillende richtingen op elkaar afkwamen. Opeens kwam er een slurf naar beneden die in noordoostelijke richting bewoog, in de richting van Zeerijp.

Lange slurf

Even verderop in ‘t Zandt zagen inwoners een lange slurf onder een wolk op zich afkomen. Een melkwagen werd daarbij 30 centimeter verplaatst, terwijl de melktanks en -emmers werden meegesleurd. Daarvan hebben de eigenaars nooit meer iets teruggezien.

In de buurt van Spijk gingen talloze bomen om en werden huizen beschadigd. Inwoners hoorden een verschrikkelijk lawaai. Dakpannen gingen de lucht in en de bij een boerderij opgeslagen turf werd eveneens de hoogte in geslingerd, waardoor de lucht zwart werd gekleurd. Ook daar werd in de lucht een lange slurf gezien. Bij een boerderij vielen de bomen op de stal, die helemaal werd verwoest. Het voorhuis bleef als een wonder staan. Iedereen overleefde.

Actieve supercell

Als je deze verhalen zo leest, dan is wel duidelijk dat er die avond een zeer actieve supercell over het Groninger land is getrokken, met daaraan een volwassen tornado. Op de plek van de tornado was geen regen of hagel, wel verder naar het noorden in de eigenlijke bui. Zo werd in de omgeving van Uithuizen grote hagel gemeld. Ook dat wijst op een klassieke supercell.

Op de site van Bart Pijper zijn meerdere verslagen te lezen van ooggetuigen, die zich de dag van de tornado nog goed kunnen herinneren. Ze zijn de moeite van het lezen meer dan waard.