Zomer 2018: de warmste, het was als aan de Middellandse Zee

Foto boven: Het lijkt Spanje, maar het was bij Arnhem in de zomer van 2018, tijdens een hittegolf - Reinout van den Born.

De astronomische zomer van 2024 gaat vandaag van start en het weer lijkt er ook meteen zin in te hebben. Een eerste periode met zomerweer staat vanaf komende zondag op het programma. En in de weken daarna, kan natuurlijk nog veel meer gebeuren.

De warmste zomer ooit ligt nog niet eens zo heel ver achter ons. Het was de zomer van 2018, nu 6 jaar geleden. Met een gemiddelde temperatuur van 18,9 graden loste deze zomer die van 2003 af, die met een gemiddelde temperatuur van 18,6 graden de tot dan toe warmste zomer ooit was. Voordat de zomer van dit jaar als de warmste ooit de boeken in zal gaan, moet eerst nog wel iets worden rechtgezet. Want de start van juni was tot nu toe juist koud.

Buiten leven

De zomer van 2018 was de zomer van terrasjes, zwembaden en het strand. Insmeren tegen de zon moest je bijna dagelijks. Terrasjes puilden iedere avond nog lange tijd uit, mensen zaten tot na zonsondergang in hun tuin en het werd steeds uitdagender om de warmte buitenshuis te houden. Nederland werd overvallen door het geroezemoes dat bij landen rond de Middellandse Zee hoort. Bij mensen die vooral buiten leven. Bewoners van verzorgingscentra en verpleeghuizen, die nog geen airconditioning hadden, kregen het wel steeds lastiger. Ook kwamen de rivieren laag te staan en dreigden de watertemperaturen te hoog te worden. In de natuur, op bermen en bij het spoor ontstonden steeds weer kleine branden.

Herfstkleuren in augustus 2018, een gevolg van de intense droogte - Reinout van den Born

De warmste zomer ooit tekende zich al in de meimaand al af. Tot dan toe was de lente nog wisselvallig geweest en de aprilmaand al behoorlijk warm. Ook de eerste drie weken van mei verliepen bepaald niet koud, maar na de twintigste kwam de zomer echt op gang, met bijna dagelijks temperaturen boven 25 graden. En op 29 mei kwam het kwik ook in de Bilt voor het eerst dat jaar boven 30 graden uit. Met een gemiddelde van 16,4 graden groeide de meimaand tot de warmste ooit uit. De toon voor de periode daarna was gezet.

In juni was de warmte beschaafd

Hogedrukgebieden bepaalden het weer in de junimaand, af en toe afgewisseld door een dag met wat wisselvalliger en koeler weer. Ook in de perioden met mooi weer was de warmte beschaafd. Slechts heel lokaal werd het eens iets warmer dan 30 graden. De Bilt noteerde 21 dagen met een temperatuur van 20 graden of hoger en 6 zomerse dagen met meer dan 25 graden. Tot een tropische dag kwam het die junimaand niet. Door de vaak noordelijke wind dreef ook geregeld bewolking van de Noordzee binnen. Daardoor was er een flink verschil tussen de kustgebieden en het binnenland. De zon scheen maar iets meer dan normaal. Met een gemiddelde temperatuur van 17,5 graden was juni wel een erg warme maand.

In juli 2018 gingen de remmen voor wat de zomer betreft echt los. In De Bilt kwam de gemiddelde temperatuur op 20,7 graden uit, bijna 3 graden boven normaal. Op alle dagen kwam het kwik boven 20 graden, er waren 21 dagen met zomerse temperaturen van 25 graden of hoger en op 5 dagen steeg het kwik in De Bilt tot boven 30 graden. Indrukwekkend was het aantal zonuren. Met 332,3 uur was juli 2018 met afstand de zonnigste julimaand ooit.

Bijzondere hittegolf

Heel bijzonder was de hittegolf die op 12 juli in het zuiden van het land begon en daar op sommige plaatsen pas op 8 of 9 augustus eindigde. Het was er verreweg de langste hittegolf ooit, met de grootste hitteproductie. In De Bilt begon de hittegolf op 15 juli. Hij had er met een beetje geluk tot en met 7 augustus kunnen duren, ware het niet dat een onweersrestant vanuit Frankrijk ervoor zorgde dat het kwik op 28 juli onverwacht beneden 25 graden bleef. Het werd die dag in De Bilt ‘slechts’ 24,2 graden. De officiële hittegolf werd er daardoor in twee stukken geknipt, die geen van beide recordlang waren. Dat is nog steeds de hittegolf van 1975.

Verbrande natuur bij Otterlo — Verbrande natuur in de buurt van Otterlo, in augustus 2018 - Reinout van den Born.

In juli viel in De Bilt slechts 5,3 millimeter regen en ook landelijk gezien was het met 11 millimeter een erg droge maand. In de loop van de zomer begon de droogte, vooral op de hogere zandgronden in Nederland, dan ook meer en meer op te spelen. Er kwamen beregeningsverboden, het gras werd bruin en bomen lieten hun blad deels vallen. De stranden lagen dag in dag uit overvol, zwembaden beleefden toptijden en het leven in Nederland kreeg geleidelijk het ritme van dat in het Middellandse Zeegebied. De weersverwachting deed er nauwelijks meer toe, zonnig werd het toch wel. De enige vraag was hoe hoog de temperaturen nu weer zouden uitkomen. En of het in de nachten ook een beetje te doen was. Vrijwilligers reden met gierkarren, gevuld met water, de natuur in om het wild daar ook nog wat te drinken te geven.

Neerslagtekort

In de eerste week van augustus hield de hitte van juli nog aan. Toen de hittegolf na 9 augustus overal voorbij was, werd het wisselvallig en lagen de temperaturen vaak tussen 20 en 25 graden. Vooral in de kustgebieden vielen regelmatig fikse buien, gevoed door het toen erg warme zeewater van de Noordzee. In het oosten hield de droogte nog aan. Het neerslagtekort lag landelijk gezien lange tijd op ongeveer 300 millimeter en kon wedijveren met dat uit het jaar 1976, nog altijd het jaar met het grootste neerslagtekort sinds het begin van de metingen. Uiteindelijk moesten we dat record, door de regen van augustus en september loslaten. Toch verliepen ook die maanden nog steeds droger dan normaal. In het oosten en zuidoosten van het land hielden de problemen door de droogte dan ook nog lange tijd aan.

En zo kwam een einde aan de warmste zomer ooit. Een zomer die niet alleen warm, maar ook zeer zonnig en droog verliep. En ons voor het eerst echt liet proeven aan het type zomer dat we door het veranderende klimaat in de toekomst veel vaker moeten krijgen.