Ondanks klimaatverandering hebben we het soms weer koud

Foto boven: IJsbloemen - A. Peach

Het klimaat in Nederland mag dan steeds warmer worden en de winter vrijwel uit beeld verdwenen, in veel Nederlandse huizen is het sinds een aantal jaren wel een stuk kouder dan vroeger. En dus zitten we toch vaker dan toen te rillen.

Advertentie

De oorzaak kent iedereen. Die ligt in de oorlog in Oekraïne. Toen de oorlog begin, stopte Europa van het ene op het andere moment met het afnemen van Russisch gas. In Nederland kwam daar het stilleggen van het Groningse aardgasveld bij. Een gevolg was dat de prijzen van aardgas sterk omhooggingen en dat Nederlanders massaal energie gingen sparen.

Gasverbruik schoot omlaag

In 2022 lag het gebruik van aardgas een kwart lager dan in het jaar ervoor. Vorig jaar gingen er opnieuw meerdere procenten vanaf. Dit jaar zien we vooral in de industrie weer een sterke toename van het gebruik van fossiele brandstoffen. Over het gebruik van aardgas in de Nederlandse huishoudens zijn op dit moment nog geen nieuwe cijfers bekend.

De beleving van koude dagen is door deze ontwikkeling vooral bij huishoudens in oudere en moeilijk te isoleren huizen duidelijk veranderd. De periode dat het er binnen altijd behaaglijk was, is duidelijk voorbij. Dikkere kleding moet ons nu weer bijstaan. En daar is helemaal niets mis mee. Het is een kleine moeite om wat dikkere kleren aan te trekken.

Voor mijn ouders was kou nog gewoon

Voor mijn ouders was het nog de gewoonste zaak van de wereld. Toen zijn jong waren, werd standaard maar een klein deel van het huis verwarmd. Vaak was dat de keuken. Daar kwam iedereen samen en snorde de kolenkachel. Degene die als eerste in de keuken kwam, pookte het vuur weer op, waarna het – alleen in die ruimte – aangenaam warm werd.

Hoe vaak hebben mijn /ouders wel niet verteld dat het tijdens koude winters een grote uitdaging was om uit bed te stappen. In bed had je het niet koud. De stapel gebruikte lakens en dekens was dik genoeg om het er behaaglijk te maken. Maar om je heen was het soms bitter koud. In de slaapvertrekken van toen kon de temperatuur tot beneden het vriespunt dalen. En stap dan maar eens uit bed om naar de wc te gaan, of om uit bed te komen. Je rende dan naar de hopelijk al warme keuken om je er zo snel mogelijk te wassen en aan te kleden.

Bovenste deken stijf bevroren

Soms was de bovenste van je dekens ’s ochtends stijf bevroren en vond je rijp terug daar waar je adem de deken ontmoette. Had je een zolderkamer, dan zag je soms hoopjes stuifsneeuw om je heen. Die kwam echt door alle kieren heen, als het buiten hard waaide. Op de ramen zaten na een nacht met strenge vorst hoe dan ook grote ijsbloemen terug.

In die tijd kon je nog behoorlijk tegen winterweer opzien. In mijn jonge jaren in Garderen op de Veluwe was die beleving al anders. We hadden centrale verwarming die op aardolie gestookt werd. De thermostaat stond standaard op 15 graden. Kouder dan dat werd het in de nachten in huis dan ook niet. Als we ’s ochtends beneden kwamen, kreeg de thermostaat een zwieper naar 21 graden en was het snel behaaglijk warm. En tot de late avond veranderde vervolgens niets meer in dat beeld. De verwarming brandde de hele dag ongeremd door.

IJsbloemen en condens

IJsbloemen op de ramen heb ik nog wel gezien, evenals de eeuwige condens als mijn moeder in de keuken begon te koken. Maar we maakten ook al snel de veranderingen naar gas mee en de eerste maatregelen om het huis te isoleren, zoals het aanbrengen van dubbel glas. Ook werden de spouwmuren van ons huis al snel vol geblazen met van die kleine bolletjes.

Ik weet nog hoe koud het in huis was toen de woning in Garderen, precies tijdens de koude winter van 1979, werd verbouwd. De centrale verwarming stond uit, de deuren en ramen van het huis heel de dag open. Zelfs binnen daalde de temperatuur tot rond het vriespunt. Je liep er continu in je dikke jas en dikke kleren. Het was een genot om naar de warme, lagere school te gaan. ’s Avonds ging de open haard aan en was het wel lekker in huis. Maar kwam er zoveel rook naar binnen, dat dit ook steeds met een blauwe walm gepaard ging. We hoestten wat af, met zijn allen. En het was helemaal niet erg om vroeg naar bed te gaan.

Daarna lange tijd behaaglijk warm

In de periode daarna kwam de centrale verwarming terug en bleef het heel lang behaaglijk warm. Totdat de oorlog in Oekraïne kwam. Ineens vlogen de energieprijzen omhoog en moesten de Nederlanders hun verbruik omlaag brengen. En dat kunnen ze als geen ander, zeker als eer een flinke financiële prikkel in het spel is. Bijkomend effect was wel dat het op heel veel plaatsen van het ene moment op het andere ook met de behaaglijke warmte van weleer was gedaan.

Vooral in de oudere huizen, die zoals gezegd moeilijk te isoleren zijn, is dat nog steeds vaak het geval. Sinds mijn moeder niet meer leeft en mijn vader alleen woont, zit hij vaak in zijn eentje in een klein kamertje dat hij met een elektrisch kacheltje verwarmt. En staat de verwarming in de rest van het huis uit. Bij onszelf thuis is het nu precies zo. De delen van de dag dat we (beiden zzp’ers die vanuit huis werken) in de werkruimte zitten, staat er een elektrische paal die warme lucht naar binnen blaast. In de rest van het huis is het gewoon koud.

Warmtepompen zijn in het voordeel

De nieuwe, goed geïsoleerde huizen met warmtepompen zijn op dit moment duidelijk in het voordeel. Daar houdt de behaaglijkheid van vroeger aan. Maar niet iedereen kan zich een dergelijke aanpassing veroorloven en ook niet alle huizen zijn er geschikt voor.

Dus ja, hele groepen hebben het, ondanks de doorzettende klimaatverandering, in de winter ook weer nu en dan koud. En gaan die kou te lijf door dikkere kleding te dragen, door actiever te zijn, door eerder naar bed te gaan en soms ook door gewoon toch maar de kachel aan te zetten. Ondertussen besparen we wel heel veel gas. En dat is voor heel veel zaken ook heel goed.