Bomen hebben het zwaar door de vele regen

Foto boven: Het Watersmeertje in de buurt van Garderen - Reinout van den Born

In een jaar tijd heeft Nederland een enorme hoeveelheid regenwater te verstouwen gekregen. Op sommige plaatsen viel zo’n 1500 millimeter, anderhalve meter. Door die vele regen is in de lage delen de grondwaterstand een stuk omhoog gekomen. Bomen, waarvan de wortels lange tijd onder water staan, hebben daar nu last van.

Zo is er altijd wel wat, zullen veel mensen denken. Hadden de bossen de afgelopen jaren vooral last van de lange droogteperioden waarmee we te kampen hadden, nu is het ineens weer te nat. Het is ook nooit goed. En in zekere zin klopt dat ook wel. Een van de belangrijkste; bijwerkingen van de ook in Nederland langzaam voortschrijdende klimaatverandering is dat de extremen in het weer toenemen. Warme en droge perioden duren langer, zo hebben we de afgelopen jaren kunnen meemaken, maar datzelfde geldt voor perioden met veel regen.

Het Watersmeertje in de buurt van Garderen - Reinout van den Born

Voor de bossen een uitdaging

Voor de Nederlandse bossen, die voor een gelijkmatiger klimaat zijn gemaakt, zijn die extremen een flinke uitdaging. Ze gebruiken teveel water om goed door een droge periode heen te kunnen komen, maar in een situatie met de wortels onder water gaat het ook niet goed. De boom kan dan geen zuurstof uit de grond halen en bovendien is er kans op wortelrot. Het uiterlijk van de boom verandert in een natte periode soms precies zoals in een droge periode.

De bladeren verkleuren, eerst aan de rand en vallen uiteindelijk van de boom. Het gehele aspect van de boom ziet er verzwakt uit. Als er worteltrot komt, overleeft de boom vaak na enkele jaren niet. Overigens geldt dit niet alleen voor loofbomen, zoals eik, beuk en berk, maar ook voor bepaalde typen dennenbomen, zoals de zwarte den. Je ziet het nu vooral in de lager gelegen bosgebieden in Nederland al gebeuren, waar de grondwaterstand het hoogste is. In de hoger gelegen bosgebieden, waar het water makkelijker wegzakt, ziet het er beter uit.

Honderden miljoenen bomen

Er staan in Nederland honderden miljoenen bomen, waarvan jaarlijks ongeveer een half procent afsterft. De laatste jaren was dat door de droogte ieder jaar één tot anderhalf procent. Dat is best veel. De verwachting is dat Nederland de komende tientallen jaren door klimaatverandering hoe dan ook 50 tot 60 procent van de bestaande boomsoorten zal verliezen.

Het bos moet zich aan de veranderende omstandigheden aanpassen, maar heeft daarvoor niet voldoende tijd. Bosbeheerders helpen door op openvallende plekken in het bos nieuwe soorten aan te planten, die wel goed tegen het nieuwe klimaat kunnen, zoals zomereik en ratelpopulier. Op die manier proberen ze te voorkomen dat we zonder bos komen te zitten.

Water vasthouden

Ook wordt in het beheer van de bossen rekening gehouden met het veranderende klimaat. Zo is de vele regen van nu geen reden om het water sneller uit de bossen af te voeren. In principe is het beheer erop gericht om het water in het bos langer vast te houden, om zo de natuur robuuster te maken ten tijde van droogteperioden. Wel wordt gekeken wat de beste plekken zijn om het regenwater op te slaan als er een keer een erg natte periode is. Elzenbroekbossen, die veel water kunnen hebben, lenen zich daar bijvoorbeeld uitstekend voor.

Ook worden de bossen door de vele bosgroepen die in Nederland actief zijn voortdurend gemonitord op hun ontwikkeling en het optreden van eventuele ziekten. Doel hiervan is meteen te kunnen optreden, als dat nodig is. Hoewel we in Nederland proberen om het bosareaal verder in omvang te laten groeien, worden die doelstellingen vooralsnog niet gehaald. De problemen in het bos als gevolg van droogte en nu de overvloedige regenval spelen daar een belangrijke rol in, maar er zijn in een klein land als het onze ook andere uitdagingen. Te denken valt aan het stikstofprobleem en het feit dat ook tegenwoordig nog veel bomen nog gekapt worden.

Kijk in het bos eens om je heen

Het loont de moeite om, als je eens in het bos bent, goed om je heen te kijken. Meestal kost het maar weinig moeite om de bomen te vinden die het moeilijk hebben. Soms is de simpele reden daarbij dat ze oud zijn en aan het einde van hun levenscyclus, maar vaak ook spelen andere zaken een rol, zoals klimaatextremen, stikstof en allerlei ziekten die hebben toegeslagen.

Bronnen: Nature Today en krantenverhalen.