Maart 1969: noordelijke helft krijgt met late ijzel te maken

Foto boven: IJzel in Drenthe, in maart 1987 - Karin Broekhuijsen

In de serie over bijzondere wintersituaties uit het verleden komen we vandaag bij de luchtmassagrens uit, die Nederland halverwege maart 1969 in de greep had. Wat er toen gebeurde, kunnen we ons nu eigenlijk niet meer voorstellen.

Advertentie

Al in februari 1969 was de luchtdruk ten noorden van Nederland steeds hoog, terwijl lagedrukgebieden een zuidelijke koers volgden. Ze slaagden er wel steeds in om golven met zachte lucht tot bij Nederland te brengen. Er waren geregeld grote temperatuurverschillen tussen het noorden en het zuiden van het land te zien.

IJzel in Drenthe, in maart 1987 - Karin Broekhuijsen

Tussen 15 en 18 februari viel in het zuidoosten van Nederland (precies tijdens het carnaval) een ongelooflijke laag sneeuw. Het sneeuwde er vrijwel onafgebroken en de sneeuwlaag groeide op sommige plaatsen tot een dikte van 80 centimeter aan. In die periode kon op veel plaatsen geschaatst worden op ijs van tot 20 centimeter dikte. De winter van 1969 schopte het in De Bilt dan ook tot 96 Hellmannpunten; meer dan de koudste winter van deze eeuw.

Hogedrukgebied

Rond donderdag 13 maart spitste de situatie zich opnieuw toe. Boven Scandinavië vonden we die dag een hogedrukgebied terug met in de kern een luchtdruk van 1020 hPa. Boven Engeland lag een lagedrukgebied. In Nederland was de wind in het midden en zuiden zuidelijk, in het noorden waaide een oostelijke wind. Werd het die dag in Brabant en Limburg 13 tot 14 graden, in Friesland en Groningen kwam de temperatuur nauwelijks boven nul uit. Het warmtefront bracht in het midden en noorden tussen 15 en 35 millimeter aan regen.

Een dag later was de zachte lucht nog iets verder naar het noorden opgedrongen. Ook in het midden van het land werd het nu 13 tot 14 graden, in het zuiden lokaal 15 graden. Eelde had een maximumtemperatuur van 1,8 graden. In de loop van de middag keerden de kansen echter. Eerst stagneerde het warmtefront boven het noordoosten van het land om in de avond langzaam naar het zuidwesten terug te bewegen. Het hogedrukgebied werd weer sterker.

Advertentie

Uniek winterweekend

Een uniek weekend volgde. Terwijl de op steeds meer plaatsen naar oost draaiende en verder toenemende wind koudere lucht aanvoerde, bleef het regenen. Eerst kregen de noordelijke provincies en later ook het midden van het land met langdurige ijzel te maken. In delen van Groningen ging de neerslag in de loop van de zondag in sneeuw over en volgde een sneeuwstorm. Ook het noorden van Duitsland had daarmee te kampen.

Het treinverkeer in het noorden ondervond in de loop van dat weekend steeds meer hinder van de ijzel. Diverse lijnen vielen uit of reden met grote moeite. De noordelijke helft van Nederland kreeg ook met gladde wegen te maken. Strooiwagens rukten massaal uit.

Busdiensten vielen uit

In Friesland moesten als gevolg van de gladheid verscheidene busdiensten worden gestaakt. Tussen Sneek en Leeuwarden gleed een bus van de weg en botste tegen een boom. In Groningen en Drenthe ontstonden problemen met het stroomnet. De met ijs bezette kabels waaiden in de harde wind tegen elkaar en veroorzaakten op die manier kortsluiting.

In Groningen ijzelde het zo lang dat de takken van veel bomen zwaar werden en op de grond kwamen te hangen. Veel takken braken af, bomen vielen soms om. Door de harde oostenwind daalde het water in de Waddenzee sterk. De veerdienst naar Ameland kwam in de vaargeul vast te zitten, samen met een personeelsboot van Rijkswaterstaat en een vissersboot. Wadlopers gingen in de dagen daarna naar de boten toe om voedsel en water te brengen.

Ook ijzel in Overijssel en op de Veluwe

Ook Overijssel en de Veluwe kregen met de ijzel te maken. Daar kwam het verkeer op maandagmorgen wel weer op gang. In Flevoland bleven de wegen nog onbegaanbaar. Ook in Noord-Holland ondervond het verkeer op dat moment overlast van de ijzel.

In grote delen van Duitsland zat het verkeer vast door de combinatie van sneeuwval en de hard waaiende oostenwind. De sneeuw verstoof, vormde sneeuwduinen en veel wegen raakten geblokkeerd. Op sommige plaatsen lagen sneeuwduinen tot 3 meter hoog. Ook het noordoosten van Nederland kreeg dus korte tijd met die sneeuw te maken.

Enkele dagen achteren onder nul

Vooral in het noorden van het land bleef het tijdens die periode enkele dagen achtereen vriezen. Eelde noteerde drie ijsdagen op rij. Op maandag 17 maart werd het er niet warmer dan -2,1 graden. In het midden van het land schommelden de temperaturen enkele dagen rond het vriespunt (zonder ijsdagen) en in het zuiden was het nog wat warmer.

Vanaf de 19^e kwam het kwik overdag weer overal boven het vriespunt uit. In de nachten bleef het echter vriezen en de wind waaide nog lange tijd uit het oosten.

Eelde uiteindelijk op 0,6 graden

In Eelde kwam de maartmaand uiteindelijk op een gemiddelde temperatuur van 0,6 graden uit, met 3 ijsdagen en maar liefst 29 vorstdagen! In De Bilt eindigde maart 1969 met een gemiddelde temperatuur van 2,2 graden, met nog steeds 25 vorstdagen. Maastricht had 18 vorstdagen en schreef een gemiddelde temperatuur van 3,6 graden in de boeken weg.