Met vallen en opstaan komt de kou steeds dichterbij

Foto boven: Een klein beetje sneeuw in Zevenhuizen, vanochtend - Jolanda Bakker

Het gaat met vallen en opstaan, maar de vooruitzichten worden steeds iets winterser. Nog steeds klapperen de weerkaarten een beetje: de ene keer bij het ene, de andere keer bij het andere rekenmodel. De kou komt intussen wel steeds dichterbij.

Advertentie

Er waait vandaag een koude oostenwind in Nederland. Vanochtend was in het licht van de lantaarnpalen in Velp al een vlokje sneeuw zichtbaar en later vandaag, de komende nacht en morgen kan dat op meer plaatsen gebeuren. En ook wat intensiever.

Een klein beetje sneeuw in Zevenhuizen, vanochtend - Jolanda Bakker

Geen echte sneeuwdump

Een echte sneeuwdump wordt het niet. Het is een complexe situatie waarin ook zachtere lucht een rol speelt. En op de plekken waar dat gebeurt, zal het weer regenen in plaats van misschien eerst wel sneeuwen. En zal de eerder gevallen sneeuw weer wegdooien. In het midden en noorden van het land kan het niettemin wel een tijdje wit worden.

Daarbij effent de manier waarop de berekeningen nu met de voor de neerslag verantwoordelijke koudeput omgaan, in de loop van deze week wel de weg voor de echt koudere lucht. Of we rond het weekend met het allerkoudste deel van de golf met kou te maken krijgen, is nog niet duidelijk. Wel staat meer en meer vast dat de temperatuur een stuk lager wordt.

Winter tot nu zacht, maar niet bijzonder

De winter van 2025 is tot nu toe zacht verlopen. We staan op een gemiddelde temperatuur van 4,5 graden, tegen normaal 3,9 graden. Dat verschil met normaal is wel een stuk minder groot dan in voorgaande winters. December was nog een uitermate zachte maand, maar in januari zijn we een fractie beneden normaal uitgekomen. En februari draait op dit moment met een gemiddelde temperatuur van bijna anderhalve graad onder de gebruikelijk waarde.

Advertentie

Hoewel we nog nauwelijks winterweer van hebben gehad, ontbreken de superzachte periodes, die in voorgaande winters zo gewoon waren geworden, sinds de decembermaand eigenlijk ook. Er zijn veel nachten waarin het ergens in het land tot lichte vorst komt en dagen met een maximumtemperatuur van 10 graden of meer zijn eerder schaars.

Dominantie van hogedrukgebieden

Daarbij heeft het wisselvallige weer, dat we in december en ook delen van januari hadden, plaatsgemaakt voor een langdurige dominantie van hogedrukgebieden. Die ook de komende tijd aanhoudt. In februari is er tot nu toe nog nauwelijks neerslag gevallen.

Als je de weerkaarten van dit moment en de komende week bekijkt, zou je bijna denken dat er boven de Noordpool een plotselinge opwarming in de stratosfeer is geweest. Niet alleen zien we midden boven het poolgebied een zeer krachtig hogedrukgebied tot stand komen, ook wordt de koudepoel daar in twee stukken gebroken. Eén ervan trekt naar Canada, het andere deel naar Siberië. In het poolgebied zelf zijn de temperaturen juist bijzonder hoog.

Ineens ligt voor ons iets klaar

Met het wegdrijven van de kou van de Noordpool ligt voor ons in Europa in de brongebieden van een oostelijke tot noordoostelijke wind ineens wel iets klaar. Dat in tegenstelling tot de afgelopen dagen, toen het ondanks de oostenwind maar niet wilde afkoelen.

Het kan de komende twee weken 1 á 2 keer tot een uitbraak van die koude lucht komen. Het komende weekend lijkt zo’n uitbraak al tot heel dichtbij of net over Nederland te komen. En ook als het bovenin de atmosfeer niet helemaal lukt, zal het op de lagere niveaus toch behoorlijk afkoelen. Zeker in de nachten is dan lichte tot matige vorst mogelijk, overdag komen de temperaturen nauwelijks meer boven nul. In het noordoosten zelfs helemaal niet.

Na de eerste aanval onzekerder

Nadat die eerste aanval is gestagneerd, lopen de berekeningen wat verder uiteen en neemt het aantal zachte opties weer toe. In de pluimen is dat ook duidelijk zichtbaar. De Europese berekening komt vanochtend echter voor ongeveer een week later met een tweede uitbraak van erg koude lucht, die ook weer tot in de buurt van Nederland lijkt uit te komen.

Nu is dat een berekening waaraan we niet al teveel waarde moeten hechten. Hij is voor veel te ver weg en de context waarbinnen we hem zien, is een stuk gematigder. Wel geeft het een signaal dat een herhaling ook op de langere termijn niet helemaal onmogelijk is.

Poolwervel vrijwel steeds sterk

En dan nog even terug naar die poolwervel. Nee, er is boven het poolgebied geen plotselinge opwarming van de stratosfeer geweest. De poolwervel verzwakt wel even, waarbij zich mogelijk een Canadian Warming voordoet. Die hebben we eerder deze winter ook al eens meegemaakt. Toen steeg de luchtdruk bij Groenland. Als dat in deze fase van de winter nog eens zou gebeuren, groeien de kansen op die eerder beschreven tweede uitbraak van kou.

Daarna wordt de poolwervel weer sterker. Dat het weer deze winter ondertussen volledig zijn eigen gang is gegaan, had niemand voorzien. De in voorgaande winters onwrikbare koppeling tussen dat wat er in de stratosfeer en in de troposfeer (de luchtlaag waarin ons weer ontstaat) gebeurde, is er deze winter gewoon niet geweest. Dat had niemand voorzien.

En dan toch nog de winter

En zo kan het gebeuren dat onder een poolwervel, die nooit weg en bijna altijd sterk is geweest, boven het poolgebied toch een sterk hogedrukgebied ontstaat, dat voor het scheiden van de markt op heel veel plaatsen alsnog de winter brengt. Een erg bijzondere ontwikkeling.

De belangrijkste drijver achter de weerontwikkeling van nu lijkt dan ook niet de poolwervel, maar de Madden-Julian Oscillation in de tropen te zijn. Die bevindt zich de komende tijd in zijn fases 6, 7 en 8 en lijkt mede verantwoordelijk voor de drukverdeling bij ons van dit moment. Hoe dat in elkaar zit, zullen we in een ander verhaal wel eens uitleggen, want voert nu veel te ver.