Nog even over het onweer van zaterdagavond

Foto boven: Onweerswolken in de buurt van Roodeschool, afgelopen zaterdagavond - Jannes Wiersema.

De dag na het zware onweer van zaterdagavond werd in de gebieden, waar het onweer het zwaarst had toegeslagen, gebruikt voor het opruimen van de schade. En voor het bijkomen van de schrik. Want die zat er bij veel mensen nog goed in.

Onder meer in delen van Utrecht, Gelderland, Overijssel, Friesland, Drenthe en Groningen sloegen de buien soms ongenadig hard toe. Met wolkbreuken, hagel en vooral erg zware windstoten. Die lokaal in enkele minuten soms enorme schade aanrichtten.

Noodweer 2 Jannes — Onweerswolken in de buurt van Roodeschool, afgelopen zaterdagavond - Jannes Wiersema.

Filmpjes en foto’s

Wie zondag op X, het voormalige Twitter, rondkeek kon bergen foto’s en tientallen filmpjes van het noodweer bekijken. Meerdere uren heb ik me ermee bezig gehouden. Niet alleen uit nieuwsgierigheid naar de schade, maar ook om te begrijpen wat er precies gebeurd was. Vooral de foto’s en filmpjes uit Meppel, de omgeving van Spier en de omgeving van Havelte zagen er erg indrukwekkend uit. Maar er waren nog zoveel meer plaatsen die genoemd moeten worden. Het is gewoon teveel om in dit verhaal op te sommen. Daar heb ik de ruimte niet voor.

Een rode draad door het materiaal was het tempo waarmee de buien kwamen opzetten, de grote overgang tussen de stilte voor de bui en de soms enorm uithalende wind, slechts enkele seconden daarna. En de indrukwekkende shelfclouds, die overal te zien waren.

Lucht bulkte van energie

De lucht boven Nederland bulkte zaterdag van de energie. Niet alleen was boven onze omgeving een sterke straalstroom aanwezig, die de zich vormende buien een flinke impuls gaf, ook waren de temperatuurverschillen tussen de lucht voor de buien uit en die erachter zelfs voor Nederlandse begrippen behoorlijk groot. Voor de buien uit steeg het kwik in het zuidoosten en oosten tot tussen 28 en 30 graden, direct na de buien daalde het kwik tot 16 graden.

Een meteorologische wet leert dat je bij dergelijke verschillen bij buien met zware windstoten rekening moet houden, zelfs als je de treksnelheid van de buien (die je er deels nog eens bij krijgt) buiten beschouwing laat. In de modelverwachtingen voor het buienfront zag je voor de berekende windstoten dan ook indrukwekkende getallen staan, tot meer dan 100 kilometer per uur aan toe. Dergelijke stoten zijn er in het noordoosten ook echt geweest.

Code oranje

Op basis van de gemeten temperaturen, die in het zuidoosten van het land het hoogst waren, mocht je ervan uitgaan dat daar de hoogste windstoten zouden worden gemeten. Waarschijnlijk was het ook daarom dat het KNMI juist voor die hoek een code oranje had uitgegeven. In werkelijkheid trokken de zwaarste buien echter over delen van Utrecht, Gelderland, het IJsselmeer, Flevoland, Overijssel, Drenthe en Groningen.

Op de radarplaatjes waren beelden te zien, die een gelijkenis vertoonden met het buiencomplex dat op 4 juni 2019 over Nederland naar het noordoosten trok en in zijn baan diverse tornado’s veroorzaakte, waaronder de tornado van Rheden. In het complex waren toen meerdere ingebedde supercells te zien. Ook zaterdag bleek in de buienlijn een supercell te zitten. Het was de bui die onder meer Meppel trof en daarna over Drenthe in de richting van Gieten trok. Vervolgens ging de bui Groningen in om uiteindelijk boven Noordwest-Duitsland terecht te komen. Ook op andere plaatsen in de onweerslijn waren ingebedde, felle buien te zien.

Windstoten Meppel ongelooflijk

De windstoten in Meppel zagen er ongelooflijk uit. De windsnelheid moet daar boven 100 kilometer per uur hebben gelegen. Het waren geen klassieke valwinden die regenvlagen met zich meevoerden, maar droge windstoten, voor de buien uit. De schade was werkelijk indrukwekkend, op diverse plaatsen in Meppel die wel ongeveer op een lijn lagen. Ook op een sportpark was de schade groot. Onder meer de hoofdtribune was zijn dak kwijtgeraakt.

Ook uit andere plaatsen in Drenthe kwamen meldingen van grote schade. Van bomen die als luciferhoutjes waren omgegaan, vaak op een lijn. Zoals in het Drents-Friese Woold. Ooggetuigen meldden daar bovendien dat de wolkenbasis zo laag boven de grond hing dat je de wolken bijna kon aanraken. Vanuit Gieterveen werd grote schade gemeld, maar ook van een parkeerplaats bij het Gasselterveld en ’t Nije Hemelriek. Die parkeerplaats lag bezaaid met Amerikaanse eiken. Veel schade was er verder in de buurt van Havelte. En bij Spier moest de A28 worden afgesloten. Er waren in de omgeving zelfs honderden bomen omgewaaid.

Een andere zware bui

Al met al leek het erop dat het in de baan van de supercell op heel veel plaatsen behoorlijk tekeer is gegaan. Erachter zat een andere zware bui, die een wat zuidoostelijkere koers volgde. En die juist in delen van Overijssel en het belendende deel van Drenthe schade veroorzaakte. Per saldo kwamen zo uit vrijwel heel Drenthe schademeldingen binnen. In Groningen lijkt het vooral om de zuidoosthoek te zijn gegaan, waar de supercell passeerde.

Bevestigde meldingen van windhozen of tornado’s waren er niet, al deden schadebeelden soms wel vermoeden dat daarvan sprake moet zijn geweest. Mogelijk waren het gustnado’s, wervelwinden die op de kop van valwinden kunnen ontstaan, die dergelijke schade hebben veroorzaakt. Of ondiepe tornado’s, van het type zoals die op 4 juni 2019 zijn voorgekomen. We weten het gewoon niet. Het doet verder ook niets aan de gebeurtenissen van zaterdag af.