Het laatste grote natuurgebied in Drenthe dat zaterdagavond 24 augustus door de valwinden van een supercell getroffen werd, was de omgeving van de zwemplassen Gasselterveld en ’t Nije Hemelrijk.
De supercell trok een spoor van schade door de provincie, beginnend in Meppel, en eindigend in de omgeving van Gieten en Gieterveen. Daar ging de bui de grens met de provincie Groningen over richting Veendam. Hoewel ook uit de omgeving van Veendam en Stadskanaal meldingen van schade zijn binnengekomen, hebben we daar niet gekeken. Uiteindelijk verdween de supercell het noordwesten van Duitsland in.
Parkeerterreinen afgesloten
Ook al weet iedereen dat de parkeerterreinen bij het Gasselterveld en ’t Nije Hemelrijk, in verband met het weghalen van de vele omgewaaide bomen zijn afgesloten, zijn er toch diverse mensen om een kijkje te nemen. Om er te komen, nemen fotograaf Karin Broekhuijsen en ik een weg door het bos. Het is er door het vele blad aan de bomen hartstikke donker. Schade aan de bomen zien we eerst eigenlijk niet.
Dat verandert als we in de buurt van de plassen komen. Van het ene op het andere moment is zichtbaar dat zich hier iets heeft afgespeeld. Er liggen veel kleine takjes en bladeren op de grond. In het bos liggen nog een paar boomtoppen, die uit de bomen zijn gebroken.
De weg naar de parkeerplaatsen blijkt inderdaad afgesloten. We draaien om en zien een zandweg, rechtsaf het bos in. De boom aan de voorzijde, die de weg normaal afsluit, ligt open. Meteen erna staan aan de kant van de weg enkele auto’s geparkeerd. Ook al is het verboden om in te rijden, besluit ik toch mijn auto erbij te zetten. Zodat we even kunnen kijken.
Vroegere zandafgraving
Er blijken diverse bomen te zijn omgewaaid. We lopen door en gaan via een pad op de grootste van de twee zwemplassen af; het Gasselterveld. Het is zo’n vroegere zandafgraving die nu vol water staat en als recreatieterrein wordt gebruikt.
Langs het water en over een soort dam tussen deze en de andere zwemplas ’t Nije Hemelrijk door bereiken we de parkeerplaats. Op de dam zijn twee dennenbomen omgewaaid, allebei in noordoostelijke richting. De manier waarop de bomen zijn gevallen, vertelt meteen het verhaal. De valwind is over de grootste van de twee zwemplassen vanuit het zuidwesten komen aanzetten en heeft de twee parkeerterreinen aan de noordoostkant met volle kracht getroffen. Het zijn daarbij vooral de Amerikaanse eiken geweest die zijn omgewaaid, de boomsoort die het grootste blad heeft.
Bomen aan de randen zijn gehard
Wat opvalt, is dat veel van die bomen in het bos liggen, terwijl de randen ervan er juist weer redelijk goed uitzien. ‘Het is ook weer niet zo vreemd’, zegt één van de medewerkers van Staatsbosbeheer die in het gebied aan het zagen zijn. ‘De bomen aan de randen staan altijd in de wind en zijn daardoor gehard. Dat geldt veel minder voor de bomen in het bos, die in de luwte van de bomen aan de randen staan.’
Er zijn er zo’n tweehonderd omgewaaid. Het zijn vaak dikke bomen. Grote machines zijn in de weer om al het hout en takken van de parkeerplaats weg te krijgen. Overal hoor je het geluid van motorzagen. Ook de voorgeschiedenis heeft mogelijk een rol gespeeld, zegt de medewerker. Het heeft de afgelopen maanden vaak geregend. Daardoor staan de bomen minder stevig. En dat kan ze net het extra zetje hebben gegeven.
Eerste zwemmers zijn er alweer
Omdat aan de zuidwestkant van het Gasselterveld mogelijk ook bomen zijn omgewaaid, lopen we langs het water die kant op. De zon schijnt en de eerste zwemmers zijn alweer in het water verschenen. Hier en daar komen we langs de kant windschade tegen. Net als op het Dwingelderveld zien we ook hier hoe de valwind, die op het water een rechte lijn volgde, door de wrijving met de bomen aan de zijkanten een stukje het bos ingetrokken is. De omgewaaide bomen wijzen allemaal enigszins het bos in.
Enkele bomen blokkeren een ATB-pad ter plekke. Een fel rood opkleurend omleidingsbordje, dat er inderhaast is neergezet, wijst ze naar een andere route. Twee wandelaars komen ons tegemoet. Ze hebben een stukje verderop nog een grote boom zien liggen. We lopen er heen. Het blijkt ook hier een Amerikaanse eik te zijn. De enorme kluit is een stille getuige van het geweld dat zich op deze plaats heeft afgespeeld.
Schade kleiner dan op Dwingelderveld
Toch is de schade rond het Gasselterveld en ’t Nije Hemelrijk kleiner dan de schade die we op het Dwingelderveld hebben gezien. Het werk hier is ook zover gevorderd dat de parkeerplaatsen inmiddels weer geopend zijn. Op het Dwingelderveld zullen de zagers meer tijd nodig hebben om de natuur weer in het menselijke gareel te krijgen. En dan maar hopen dat het onweer zich een tijdje koest houdt.
En zo eindigt onze tocht langs het schadespoor van de supercell, zoals die zaterdagavond 24 augustus Drenthe passeerde. Met valwinden en een mogelijke tornado. We zagen maar een deel van de schade die de bui heeft achtergelaten, want bij Loosdrecht en Hollandsche Rading zijn we niet geweest. Ook in Flevoland heeft de bui veel valwinden losgelaten. Vlak voor Meppel kwamen Kampen en Genemuiden nog aan de beurt, na Drenthe de omgeving van Veendam en Stadskanaal.
Noodweer vooral in Noordoost-Nederland
Hoewel het zwaarste weer op 24 augustus vooral voor het zuidoosten van Nederland was verwacht, trof het noodweer uiteindelijk met name Noordoost-Nederland. Een code oranje was daar zeker op zijn plaats geweest. Maar, zoals mijn vader het altijd duidelijk uitdrukt: ‘van achteren kijk je en koe in de kont’. Oftewel, met de kennis van nu weten we altijd precies hoe we het toen hadden moeten doen. In dit geval is dat ook zo.
Als je de schade zo her en der ziet, is het een wonder dat er geen gewonden zijn gevallen. Zoals het Belgische echtpaar uit Oostmalle, dat de tornado daar op 25 juni 1967 meemaakte, al zei toen we ze in het Dwingelderveld tegenkwamen: ‘we lachen niet om stormen’. Toch is het wel makkelijker om een reportage van de schade te maken, als je weet dat er geen slachtoffers zijn gevallen. De schade lossen we wel weer op.
Indrukwekkend
Wat blijft is toch weer het grote respect dat de krachten in de natuur afdwingen. Ik heb in Nederland al heel wat schadesporen van zware buien gezien, maar elke keer blijft het toch indrukwekkend om te zien wat er, vaak in niet meer dan enkele minuten tijd door het weer kan worden aangericht. Zelfs in ons eigen, kleine Nederland.
Met dank aan Karin Broekhuijsen.
Verder lezen:
Onweer 24 augustus: mogelijk tornadospoor dwars door Drenthe
Supercell 24 augustus: valwinden en mogelijke windhoos, op weg naar Schoonloo
Onweer 24 augustus: schadespoor valwind Gasselterveld nu compleet
Onweer 24 augustus: windhoos trekt van Eext naar Nieuwe Pekela
Onweer 24 augustus: ook Dwingelderveld herbergt spoor windhoos
