Als de atmosfeer tot stilstand komt en koude lucht aan het aardoppervlak gevangen zit onder warmere luchtlagen op grotere hoogte, kunnen mist en laaghangende bewolking gemakkelijk ontstaan. In vroegere tijden, toen we minder aandacht besteedden aan luchtverontreiniging, lag dan meteen een dreiging op de loer: de beruchte smog.

Een grote ramp voltrok zich van 5 tot en met 8 december 1952 in de Britse hoofdstad Londen. Twaalfduizend mensen vonden de dood en nog eens honderdvijftigduizend raakten ernstig ziek. De smog was zo dicht dat het zicht soms minder dan een meter bedroeg.

Voorafgaand aan de ramp was het in grote delen van Engeland koud geweest. Een hogedrukgebied vanuit het noorden trok via Schotland naar het zuiden, waarbij noordelijke winden koude lucht meevoerden. Op diverse plaatsen lag sneeuw en 's nachts vroor het vaak meerdere graden. Velen hadden moeite om hun huis warm te houden.

Wind viel weg

Toen het hogedrukgebied op de avond van 5 december boven Londen aankwam, viel de wind weg en begon de bovenlucht vanuit het zuidwesten op te warmen, terwijl de kou aan de grond bleef hangen. Door deze windstilte ontstond mist. In de ochtend van 5 december was de mist nog dun en trok weinig aandacht.

Gedurende de dag steeg het zichtbare vuil in de lucht, vooral in delen van de stad met weinig verkeer. De mist werd steeds dichter en kreeg een gelige, soms zwarte kleur door de luchtvervuiling. Op 6 december zakte de temperatuur verder en stookten de Londenaren nog meer. Het zicht werd rampzalig slecht, met soms minder dan een meter zicht. Het verkeer kwam tot stilstand, mensen werden ziek en zelfs het binnenmilieu werd aangetast.

Smog weer verdreven

Pas op 9 december, toen een zuidwestenwind opstak, werd de smog verdreven en keerde de lucht terug naar normalere niveaus van vervuiling. De gevolgen van de smogramp waren echter al duidelijk: duizenden doden en tienduizenden ziektegevallen.

De ramp bracht het milieu voor het eerst naar de voorgrond en leidde tot de invoering van milieuwetten, zoals de ‘Clean Air Act’ in 1956. Tegenwoordig is de lucht in veel delen van Europa aanzienlijk schoner dan destijds, hoewel in sommige delen van de wereld, zoals in China, smog nog wel steeds een probleem is, met name in de wintermaanden.