Op 24 oktober 2003 werd Nederland verrast door vroege sneeuw

Foto boven: Sneeuw op 30 november 2023 in de buurt van Arnhem - Reinout van den Born

Op 24 oktober 2003 werd Nederland verrast door de eerste sneeuwval van het nieuwe seizoen. De herfst was nog in volle gang, maar plotseling deed de winter zijn intrede met sneeuwval en recordkou. Zo vroeg in het jaar hadden we die nog niet verwacht.

Deze onverwachte koude prik leverde zowel in Nederland als in België een zeldzaam beeld op voor de tijd van het jaar: bomen die nog volop in herfstkleuren stonden, bedekt met een laagje witte sneeuw. En dat na een zomer die bijzonder warm was verlopen.

Sneeuw 30 november voor bij verhaal 24 oktober — Sneeuw op 30 november 2023 in de buurt van Arnhem - Reinout van den Born

Een plotselinge koude-inval

De dagen voorafgaand aan 24 oktober verliepen nog redelijk normaal voor de tijd van het jaar. Hoewel het al wat kouder werd, verwachtte niemand dat de herfst zo abrupt zou worden onderbroken door winterse omstandigheden.

Toch was kou onderweg, ingeleid door een krachtig hogedrukgebied bij IJsland, met uitloper over Scandinavië. Boven de Alpen was de luchtdruk juist laag. Hiertussen zette een noordoostenwind koude lucht uit het noordoosten richting Nederland en België op transport. Toen de rug van hogedruk in de nacht van 23 of 24 oktober pover Nederland naar het zuiden trok, spitste de situatie zich toe. De storing die er achteraan kwam, deed overdag de rest.

Erg lage temperaturen

Een bijzondere weerdag begon met erg lage temperaturen. In De Bilt, het centrale meetpunt van Nederland, zakte het kwik op 24 oktober 2003 ’s nachts tijdens helder weer tot -6,7 graden Celsius. Dit was de laagste temperatuur die er sinds de start van de metingen in 1901 op deze datum was gemeten. Op de vliegbasis Twenthe bij Enschede daalde het kwik tot -8,5 graden en dat was een evenaring van het oktoberrecord uit 1931.

Alleen op Vlieland en in Lauwersoog kwam het kwik die nacht niet beneden het vriespunt. Het kon zo koud worden doordat de rug van hogedruk met helder weer en weinig wind passeerde. De storing met regen en sneeuw kwam er overdag vanuit het noordwesten achteraan.

Verrassende sneeuwval

In de vroege ochtenduren van 24 oktober begon het in het noordwesten van het land te regenen. Daar was het ruim boven nul, maar dieper landinwaarts, waar het tot halverwege de ochtend bleef vriezen, sneeuwde het. Op veel plaatsen in het midden en oosten viel 1 tot 2 centimeter, op de Veluwe en in de buurt van Nijmegen zelfs tot 5 centimeter. Zelf herinner ik me nog een ritje naar Berg en Dal waar op een hoogte van 95 meter een flink pak sneeuw lag. Kinderen bouwden er grote sneeuwpoppen en er waren sneeuwballengevechten aan de gang.

Wat de sneeuwval nog opmerkelijker maakte, was de combinatie met de herfstkleuren die in de natuur nog overal te zien waren. Bomen, die na de warme zomer overal nog volop in blad stonden, werden plotseling met een laagje sneeuw bedekt. Dit zorgde voor betoverende, maar ook vreemde beelden: kleurrijke bladeren die gevangen werden onder een witte deken, alsof de natuur even niet wist welk seizoen het nu precies was.

De impact

De vroege sneeuwval en kou veroorzaakten de nodige problemen. Wegen werden glad, met name in de hoger gelegen delen van het land, en automobilisten werden overvallen door de winterse omstandigheden. Er waren meldingen van enkele aanrijdingen en sommige auto’s wilden niet starten. Daarnaast zorgde de sneeuw in combinatie met bladeren op de weg voor extra gevaarlijke situaties. Vooral ook doordat iedereen er nog aan moest wennen.

Voor de meesten kwam het winterse weer als een verrassing, maar leverde ook mooie plaatjes op. Velen trokken erop uit om de sneeuw vast te leggen. Het contrast met de zomer van 2003, die eigenlijk nog maar net was afgelopen, kon ook bijna niet groter zijn.

Het kan nog wel

Het is in het Nederlandse weer blijkbaar nog mogelijk dat warmte en kou kort op elkaar liggen. In 1975 beleefden we daar ook een fraai voorbeeld van. Ook toen werd een warme zomer met een lange hittegolf op 13 oktober door de eerste sneeuw van het nieuwe seizoen gevolgd.

De kou hield nog langer aan. Tot en met 29 oktober vroor het iedere nacht en op de koudste plaatsen soms matig. Overdag werd het niet warmer dan tussen 5 en 10 graden. Af en toe viel wat regen of natte sneeuw. Tegen het einde van de maand was de koek op en in november volgde een omslag naar zachter weer. Daarna is het eigenlijk geen winter meer geweest.