Hoe de Veluwse onweersbui dinsdag naar Velp kwam

Foto boven: De onweersbui, op het moment dat hij Velp nadert - Reinout van den Born.

Vanuit bijna heel Nederland was hij wel te zien, dichtbij of ver weg. De enorme onweersbui die dinsdagmiddag urenlang boven de Veluwe lag en in de omgeving van Harskamp tussen 70 en 80 millimeter regen bracht. Het dorp kwam tijdens de bui voor een groot deel onder water te staan. De brandweer kwam in actie om het water weg te krijgen.

Het is vandaag precies 5 jaar geleden dat het in Nederland voor het eerst meer dan 40 graden werd, één dag nadat het warmterecord van Warnsveld was verbroken. Lees in dit verhaal alles over die bijzondere periode van toen.

We hadden dinsdag een bijzondere weerssituatie, in vooral het zuiden en oosten van het land. Er waren twee storingen. Een warmtefront, dat in de ochtend van Zuid-Brabant via het noordoosten van diezelfde provincie naar de Achterhoek en Twente trok en daar al tussen 15 en 30 millimeter achterliet. En daarna, op een iets noordelijkere positie, het koufront. Daarin ontstonden steeds weer nieuwe buien. De grote onweersbui lag nog weer wat noordelijker.

De onweersbui, op het moment dat hij Velp nadert - Reinout van den Born.

Erg donker

Het was erg donker toen ik dinsdagochtend rond een uur of half 8 uit bed stapte. Buiten viel een dichte motregen en was het uitermate nevelig. Het waren de noordelijke uitlopers van de actieve regenzone, die net ten zuiden van onze omgeving langs naar het noordoosten trok. Die regen trok rond een uur of 9 weg, waarna de zon af en toe door de wolken heen kwam. De lucht was toen erg vochtig. En, ondanks dat de temperaturen niet eens zo heel erg hoog waren, voelde het buiten wel drukkend en benauwd aan. Zoals zo vaak de laatste tijd.

Op de radar werd het koufront zichtbaar, in de vorm van een lijn met buien die zich van Zeeland via het Rivierengebied en Arnhem naar de Achterhoek en Twente uitstrekte. We bevonden ons in Velp nog net aan de zuidkant ervan. Tussen half 11 en half 12 trok een eerste bui net ten noorden van Velp langs naar het oosten. Viel bij mijn huis geen drup, al het water kwam op korte afstand wel in de bossen ten noorden van Velp terecht. En dat was heel wat.

Eerste onweersbui

Vanaf 12 uur was het de beurt aan een onweersbui, die wel over Velp trok. Hoewel die er in aanleg spectaculair uitzag en het ook even donderde, viel het met de neerslag mee. Het kletterde wel even en de straat voor ons huis werd ook goed nat, maar meer dan een millimeter of 8 liet de bui niet achter. Doordat we na de onweersbui onder het front bleven, regende het nog af en toe. Zo rond een uur of half drie, leek het front eindelijk naar het zuiden te trekken en kwamen we eronder vandaan. Voor mij een mooi moment om een rondje te maken.

Overal in het bos zie je dat het hard geregend heeft - Reinout van den Born

Doordat Velp met zijn rug tegen de Veluwezoom ligt, zijn er in de noordelijke wijken flinke hoogteverschillen. Bij de afvoer van het regenwater wordt daar slim gebruik van gemaakt. Veel van het water komt niet in het riool terecht, maar stroomt richting een park, waar het in speciale putten weer omhoog komt en via wadi’s, etagegewijs omlaag stroomt. Aan het einde komt het in een poel terecht, die op het laagste punt van het park ligt. Ik ga er even kijken. Hoewel in de putten water staat, stroomt er niets. Zo hard heeft het inderdaad niet geregend.

Water drupt van de bladeren

Ik loop verder door het bos, dat zich aan de noordkant van het park bevindt. Het is een beukenbos. Door de warmte en de regen van de laatste tijd, is dat bos helemaal geëxplodeerd. Er zit zoveel blad aan de bomen dat de takken laag over het pad hangen. Vaak kan ik er met moeite maar net onderdoor. Het water drupt hard van de bladeren. Al snel wordt ik nat. Het heeft wel wat van een tropische regenwoud, de natte bomen en de hoge luchtvochtigheid. Koud is het bepaald niet. Al snel begin ik dan ook een beetje te zweten.

Verder gaat de tocht, via Rozendaal, langs het kasteel met zijn grote vijvers en de waterval van de Rozendaalse beek naar de bossen, waar het in de ochtend zo geregend heeft. Ook hier is alles nog doornat en staan de bomen te druppen. Zodra er een kleine windvlaag door de boomtoppen gaat, komt er een douche aan water omlaag. Ondertussen schijnt het zonnetje lekker.

Een put met daarachter een wadi in het park - Reinout van den Born

Hier is goed te zien dat het eerder op de dag zo hard geregend heeft. Op open plekken met hoog gras blijkt het gras door de zware regen van eerder helemaal plat te zijn geslagen. Overal heeft of water gestroomd, of staat nog water tussen de bomen. Voor een bos dat relatief hoog ligt, is het zelfs bijzonder nat. Op allerlei plekken tref ik het water aan. Beuken staan met hun voeten in de modder. Sommige plassen zijn er al zo lang dat er eendenkroos op zit.

Een nieuwe onweersbui

Terwijl ik aan het lopen ben, ontwikkelt zich ten oosten van Barneveld een onweersbui. Op dat moment is nog niet echt duidelijk waarom het precies op die plek gebeurt. Later blijkt dat er een golf in het front slaat en dat de nieuwe bui zich op de top van die golf bevindt. Dat is ook de reden waarom de bui in eerste instantie langere tijd stil lijkt te blijven hangen.

Nu is het gebied, waar de bui zich ontwikkelde, voor een groot deel relatief onbewoond. Harskamp was de enige plaats die er wel onder terechtkwam. Daar deed zich een wolkbreuk voor die een groot deel van het dorp in een mum van tijd onder water zette. In een kinderdagverblijf kwam het water uit de toiletten omhoog en stroomde het gebouw binnen. De brandweer moest eraan te pas komen om het water overal weer weg te krijgen. De omliggende dorpen, zoals Otterlo en Wekerom, zagen de bui wel, maar bleven er buiten.

Prachtige plek

Ikzelf ben net beneden in het dal bij het Boutique Hotel Beekhuizen aangekomen. Daar ontspringt de Beekhuizerbeek. Of beter gezegd: hij loopt er de sprengkop uit die daar door de mens ooit is gegraven. Het is een prachtige plek, helemaal nu het water er door de vele regen van het laatste jaar weer is teruggekeerd. Het is een mooi gebied om te wandelen. Je ziet er de beek ontstaan, verder stromen en steeds groter worden. Uiteindelijk gaat hij via meerdere watervallen langs het hotel om een stuk verderop in een grote vijver te verdwijnen.

De beukenbomen staan met hun voeten in het water - Reinout van den Born

Terwijl ik er loop, hoor ik ineens het onweer in de verte. Bij mij schijnt de zon nog. Ik schrik een beetje en moet er niet aan denken midden in het bos in een onweersbui terecht te komen. Dus versnel ik mijn pas en leg de laatste 4 kilometer van mijn tocht in verhoogd tempo af. Het zonnetje prikt en het is vochtig, benauwd geworden. Gelukkig is er wel een windje opgestoken dat het voor het gevoel wat aangenamer maakt. Toch ben ik nat van het zweet en haal ik opgelucht adem als ik weer thuis ben en een schoon shirt kan aantrekken.

Alleen de toppen van de bui

Van de bui is intussen nog steeds geen spoor. Vanuit ons huis kun je zijn hoge wolkentoppen wel zien, zoals vanuit een groot deel van Nederland op dat moment, maar het lijkt er niet op dat de bui al aanstalten maakt om onze kant op te komen. Dat beeld verandert als ik in de supermarkt ben om inkopen voor het avondeten te doen. Op het moment dat ik de 500 meter erheen loop, is er nog niets aan de hand. Tien minuten later, als ik weer buiten ben om naar huis te gaan, blijkt de lucht aan de noordkant van Velp wel ineens zwart te zijn geworden.

Het complex is in beweging gekomen en in onze richting verder aangegroeid. Onheilspellend horen we de ene donder na de andere. Ook steekt een stevige wind op. Het duurt nog een half uur, maar dan rolt de bui Velp binnen. Nu gaat het wel even flink tekeer. Enorme regendruppen roffelen op het dak en zetten de straat voor het huis onder een dunne laag water. De bliksem is niet van de lucht en de donder rolt een tijdje aan een stuk door. Bij ons hangt de bui gelukkig niet stil, maar laat in korte tijd toch 15 millimeter aan extra regen achter. Het totaal voor de dag komt daarmee op 25,8 millimeter. Na de bui klaart het op en koelt het eindelijk wat af.