Spanje likt wonden van ergste overstromingsramp deze eeuw

Foto boven: De diverse gebieden waar het hard heeft geregend in beeld - JRC

Spanje likt de wonden na de ergste overstromingsramp van deze eeuw. Er zijn al 158 doden geteld, tientallen mensen worden vermist. De zoekacties worden voortgezet. Vele wegen zijn nog afgesloten, treinen rijden niet en sommige gebieden zijn nagenoeg onbereikbaar. Ondertussen leeft de vraag: wat is er eigenlijk gebeurd?

De zware regenval, die de afgelopen dagen vooral in de regio’s Malaga, Almeria, Albacete en Valencia huishield, was goed verwacht. En toch liep het volledig uit de hand. Sommigen zeggen dat de codes rood van Aemet, de Spaanse weerdienst misschien te laat waren. Aan de andere kant ging het in de gebieden, die door de zware regenval met overstromingen te kampen kregen, om smalle buienlijnen, waarvan de precieze locatie van tevoren erg lastig te voorzien was. Ze kwamen ook op iets andere plekken uit dan de weermodellen hadden berekend.

De diverse gebieden waar het hard heeft geregend in beeld - JRC

Bij Valencia 631 millimeter

Daarbij moet gezegd worden dat die buien deze keer ook wel erg zwaar uitpakten. Het natste station in de regio Valencia (niet een officieel station, maar wel met een behoorlijk betrouwbare regenmeter) was Toris-Canyapar. Daar wees de regenmeter dinsdag aan het einde van het etmaal een regenhoeveelheid van 630,6 millimeter aan. Een ongelooflijke hoeveelheid. Van het officiële meetnet van Aemet was Chiva het natst, met 491 millimeter. In de buurt van Malaga, Almeria en Albacete viel tussen 150 en 200 millimeter in 24 uur tijd.

Complicerende factoren in Spanje zijn de vaak bergachtige gebieden, waarin de stortbuien vallen. Ook speelt de manier van bouwen een rol. Iedereen kent de prachtige stadjes wel, vaak tegen hellingen aangeplakt of onderin de valleien van de rivieren. Alle huizen zitten aan elkaar vast, de enige doorgang is vaak die van de ene straat die op de andere uitkomt. Overal staan auto’s geparkeerd, vaak ook op plekken waar dat helemaal niet de bedoeling is. Zoals in lege rivierbeddingen. Die staan zo lang leeg, dat ze voor van alles worden gebruikt.

Van niets naar alles in luttele seconden

Op het moment dat het dan begint te regenen, heb je het gevoel dat er nog wel tijd is. Maar de overgang van niets naar alles kan zich in seconden tijd afspelen. Op talloze filmpjes is te zien hoe lege rivierbeddingen van het ene op het andere moment, binnen luttele seconden dus, in woest kolkende stromen veranderen. Die alles wat ze in hun baan tegenkomen met zich mee sleuren. Bomen, hout, struiken, auto’s en zelfs hele huizen. Alles stroomt mee.

Als zoiets gebeurt, zeker gedurende de nachtelijke uren, is er geen tijd meer om wat dan ook in veiligheid te brengen. Hele dorpen worden totaal verrast en zijn van het ene op het andere moment in grote nood. In het zwaarst getroffen dorp in de huurt van Valencia zijn op die manier 40 mensen om het leven gekomen. Een enorme tragedie in zo’n kleine gemeenschap.

Zodra je het water in de bebouwde kom hebt, zit je vast. Door de smalle straten, zonder uitgang, kan het water geen kant op. Het zoekt zijn weg naar beneden, met donder en geweld. Vele duizenden auto’s zijn op die manier de afgelopen dagen meegesleurd. En vaak midden in de stadjes op grote hopen terechtgekomen. Die dan weer als stuwdam fungeerden voor al het water dat er nog achteraan kwam. Vaak kwam het water zo metershoog en konden mensen bovenin hun huizen ternauwernood overleven. Terwijl ze doodsangsten uitstonden.

Overstromingsramp Zeeland

We hebben er in Nederland ober het algemeen geen voorstelling wat er gebeurt als het water gaat stromen. In Zeeland kunnen nu vaak oude mensen, die de stormvloedramp van 1953 hebben meegemaakt, er nog wel over meepraten. Ook zij zaten op de daken van hun huizen, doordat het water er omheen meters hoog stond. En zagen bij de doorgebroken dijken de kracht van het stromende water. Dat toen ook in ons land immense schade aanrichtte en aan 1836 mensen het leven kostte. Het heeft Nederland er nadien toe gebracht om de Deltawerken aan te leggen, met als doel dat iets dergelijks zich in de toekomst nooit meer zou herhalen.

Ook in het Limburgse heuvelland weten veel mensen wel wat het betekent als er teveel water is, zeker in de buurt van Valkenburg. Kleine modder- en watervloeden komen tegenwoordig ook in Limburg vaker voor. In Valkenburg trad de Geul in juli 2021 buiten zijn oevers en zette grote delen van het centrum onder water. Ook daar was de schade toen enorm. Nog altijd zijn bewoners bezig met de afhandeling ervan. Ook hier is het moeilijk een herhaling te voorkomen.

Ook de nieuwe bedding van de Turia bij Valencia trad uiteindelijk buiten zijn oevers en veroorzaakte in gebieden ten zuiden van de stad alsnog overstromingen - Wikipedia

Valencia legde de rivier om

Toen de stad Valencia in 1957 door een enorme overstromingsramp was getroffen, doordat de plaatselijk rivier tijdens een episode met zware regenval buiten zijn oevers was getreden, besloten de autoriteiten van de stad de rivier om te leggen. Dat project werd in 1973 afgerond. In de oude bedding bevindt zich tegenwoordig een langgerekt park. Je kunt er 10 kilometer doorheen lopen. Dat is een indrukwekkend gezicht. In de stad zijn er sindsdien geen grootschalige overstromingen meer geweest. Het doel is daarmee ook gehaald.

Op andere plaatsen is het vrijwel niet mogelijk om de gebeurtenissen van de laatste dagen te voorkomen. Als de buien komen, en dat doen ze de laatste tientallen jaren vaker en in elk geval met meer kracht, dan ligt gevaar meteen op de loer. En is een flinke portie gezond verstand nodig om de bevolking veilig te houden. Het begint met het geven van ruimte aan het wegstromende water. Want daar ontbreekt het in deze omstandigheden vaak aan. Daarna komt de rest.