Winterverwachting: aanloop winter heel anders dan vorig jaar

Foto boven: Winter - Cynthia van Leusden

De herfst is bijna voorbij en de winter werpt zijn schaduwen vooruit. Dat geldt ook voor het moment waarop we onze winterverwachting uitgeven. Dat gebeurt zaterdag 23 november, tijdens de Wintermeeting van dit jaar die bij het KNMI wordt gehouden.

Als je de aanloop naar de winter van dit jaar en die van vorig jaar met elkaar vergelijkt, valt op dat dit jaar hele andere signalen een rol spelen. Zagen we in de aanloop naar de winter van vorig jaar langs de evenaar op de Grote Oceaan een El Niño en op de Indische Oceaan een sterk positieve IOD, dit jaar zijn de signalen uit die regio’s veel minder sterk en duidelijk.

La Niña

In plaats van El Niño (een warme zeestroom op de Grote Oceaan langs de evenaar, tussen Peru aan de ene en Indonesië aan de andere kant) zouden we tijdens de komende winter met het koude zusje La Niña te maken moeten krijgen. In de afgelopen maanden had het al zover moeten zijn, maar La Niña stelde haar komst steeds weer uit. Inmiddels is het signaal zo zwak geworden dat het nog maar de vraag is of het de komende maanden überhaupt nog wel zover komt.

De IOD (de Indian Ocean Dipole (soms ook wel de El Niño van de Indische Oceaan genoemd), is op dit moment nog negatief (met kouder dan normaal zeewater aan de Afrikaanse en warmer dan normaal zeewater aan de Indonesische kant). Tijdens de wintermaanden wordt echter een neutrale situatie verwacht. Ook dit signaal valt bij de verwachting dus vrijwel af.

QBO

Een andere factor die de komende maanden een rol kan spelen, is een straalstroom, hoog in de stratosfeer boven de evenaar. Die richting ervan verandert eens in de 13 of 14 maanden en klappert daarbij tussen west en oost. Nu en ook tijdens de komende winter zit die straalstroom (QBO) in zijn westelijke fase. Van dit fenomeen is bekend dat het de drukverdeling op aarde tot aan de poolgebieden toe kan beïnvloeden. De manier waarop, is vrij goed bekend, is door wetenschappers beschreven en kan de komende maanden een rol gaan spelen.

Die westelijke fase van de QBO is op meerdere manieren interessant, zeker als je ook andere factoren die op dit moment spelen meeneemt. Zo zitten we in het maximum van de zonnevlekkencyclus. Verder wordt voor de komende maanden nog steeds – zij het een zwakke – La Niña verwacht. In beide gevallen levert de combinatie met de westelijke QBO, als je naar vergelijkbare jaren uit het verleden kijkt, veel winters met geblokkeerde drukverdelingen op. Vooral in de combinatie van La Niña en de QBO-west zitten veel koude winters.

Koude winters uit het verleden

Nu zijn veel van die koude winters in het verleden opgetreden. Sindsdien is er in het klimaat op aarde nogal wat veranderd. Het is stukken warmer geworden en de koudepoel rond de poolgebieden in de winter daardoor flink kleiner. Het is dus maar zeer de vraag of je die vergelijkingen met het verleden in het klimaat zoals dat nu is nog wel mag maken.

Een laatste fenomeen, dat we – bij gebrek aan andere signalen – in de gaten moeten houden, is een (zeer uitgestrekte) bel met uitzonderlijk warm zeewater die zich al meerdere jaren op het noordelijke deel van de Grote Oceaan, ten oosten van Japan bevindt. Dat gebied met hoge zeewatertemperaturen heeft zich de afgelopen tijd wat verder in oostelijke richting uitgebreid en kan zich de komende maanden ook met het weer bij ons gaan bemoeien.

De winter van 2014

Meteorologen, die dit fenomeen op de voet volgen, hebben al vergelijkingen gemaakt met de aanloop naar de winter van 2014. Ook toen was boven het noordelijke deel van de Grote Oceaan zo’n gebied met zeer warm zeewater terug te vinden. In grote delen van de VS en Canada leverde die situatie destijds een behoorlijk koude winter op. Tegelijkertijd was de winter in grote delen van Europa juist bijzonder warm, door sterke zuidwestelijke winden. In De Bilt is de winter van 2014 tot nu zelfs de enige winter met een Hellmannscore van 0 punten.

Hoe de factoren, zoals we die in dit verhaal hebben beschreven, de komende maanden op elkaar inwerken, en watvoor type winter daarvan bij ons het gevolg zou kunnen zijn, laten we zien tijdens de Wintermeeting op 23 november bij het KNMI, bij de presentatie van de verwachting voor de winter van 2025, de komende winter dus. Dat zal tussen 15.00 uur en 15.30 uur zijn.