Grote temperatuursprongen komen in oktober best vaak voor

Foto boven: Kleurrijke herfstdagen liggen in het verschiet - Cynthia van Leusden

Vroor het gisteren in de nacht op het vliegveld Eelde in Drenthe nog 0,8 graden, vandaag kan het in het zuiden 23 graden worden. Het zijn enorme temperatuursprongen die in oktober bijna jaarlijks voorkomen. En ook heel goed te verklaren zijn.

De herfst is in Nederland het jaargetijde van de zuidelijke winden. We hebben dat op deze site vaker uitgelegd. Terwijl de activiteit van depressies op de Oceaan toeneemt, voelen hogedrukgebieden zich boven het continent thuis. Het een heeft met het ander te maken. Want het zijn de depressies op de Oceaan die aan hun voorzijde warme lucht, vooral in de hogere delen van de atmosfeer, naar het noorden duwen. En die warme bovenluchten zijn weer goed voor de vorming van de hogedrukgebieden boven het Europese continent.

Cynthia kleurrijk — Kleurrijke herfstdagen liggen in het verschiet - Cynthia van Leusden

Zuidelijke winden

Tussen de hogedrukgebieden boven Europa en lagedrukgebieden op de Oceaan waaien zuidelijke winden, die bij ons golven met warme lucht aanvoeren. En in die warme lucht kan de temperatuur uit zijn dak gaan. Vooral als in het zuidwesten van Europa (Spanje, Portugal en Frankrijk) regen valt. Bij de condensatie, tijdens het ontstaan van de voor de regen benodigde wolken, komt extra warmte in de lucht. Warmte die daar blijft, doordat de regen op de grond valt en als vocht dus uit de lucht verdwijnt. Het is die warmte die de temperaturen in deze tijd van het jaar nog een extra zetje geeft. En dan kan het zomaar ineens hard gaan.

De volgorde van de gebeurtenissen is daarbij vaak als volgt. Eerst komt vanuit het westen een hogedrukgebied op ons af. Er vooruit voert een noordwestelijke wind soms koude lucht aan. De afgelopen dagen was dat ook zo. Eergisteren werd het tijdens de regen in het zuiden van het land niet warmer dan 9 graden. Tijdens de passage van het hogedrukgebied komt die koude lucht even tot stilstand. Als het in de nacht tijdens de passage van zo’n hogedrukgebied dan ook breeduit opklaart, zakt de temperatuur als een baksteen. En kan het in oktober vriezen. Gisteren was dat in de nacht niet anders. En was het Eelde dat met de eer ging strijken.

Warmere lucht

Maar het hogedrukgebied beweegt verder naar het oosten en verlaat ons land. Aan de achterzijde steekt een zuidoostelijke tot zuidelijke wind op. Dat gebeurde gisteren ook. En daarmee komt de aanvoer van warmere lucht op gang. In het zuiden van Limburg steeg het kwik gisteren bij veel zon al tot 15,8 graden, een verschil van 4,6 graden met de dag ervoor. In Ell werd het gisteren 15,2 graden, tegen 9,0 graden de dag ervoor. Een verschil van 6,2 graden.

Vandaag wordt met de zuidelijke tot zuidoostelijke nog warmere lucht aangevoerd. Dat gebeurt na de passage van een warmtefront, dat vanochtend vroeg over het land naar het noorden beweegt. Daarachter komt de zon er weer mooi door, al blijven ook wel wat wolken over. Het is op de meeste plaatsen droog en de temperaturen lopen vanmiddag uiteen van 18 graden in het noorden tot 23 graden, plaatselijk in het zuiden van het land. Vergeleken met de -0,8 graden van gistermorgen is dat een verschil van bijna 24 graden, in anderhalve dag tijd.

Komt in oktober best vaak voor

Nu zullen veel mensen denken dat dergelijke grote temperatuursprongen in Nederland in de oktobermaand weinig voorkomen. Nou, niets is minder waar. Het blijkt dat deze opeenvolging van gebeurtenissen in de oktobermaand behoorlijk vaak optreedt. Bijna ieder jaar is er wel zo’n temperatuursprong terug te vinden. En eigenlijk hebben we ook al verklaard waarom.

Het ziet ernaar uit dat het zachte weer dit keer tot en met het komende weekend aanhoudt. De zon schijnt daarbij geregeld, er komen ook wel eens zwakke storingen in de buurt met meer bewolking en wat regen of een bui en de temperaturen stijgen bij een stevige zuidelijke wind bijna dagelijks tot tussen 17 en 20 graden. Rond maandag komt een koufront in de buurt en zou het met het zeer zachte weer gedaan kunnen zijn. Toch zijn de berekeningen voor die dag nog wat onzeker. Voor de periode erna lijkt het er wel op dat de temperaturen weer wat normaler voor de tijd van het jaar worden. Het is dan licht wisselvallig met ook af en toe zon.