IJsbergen: komen ze wel eens bij Europa in de buurt?

Foto boven: Een ijsberg in de buurt van Groenland - Kim Hansen

IJsbergen, die gigantische drijvende brokken bevroren water die in stilte door de oceanen glijden, zijn fascinerende symbolen van de kracht van de natuur.

Hun reis begint vaak diep in de poolgebieden, waar immense stukken ijs afbreken van de gletsjers en het landijs om vervolgens langzaam hun weg door de oceaan te vervolgen. Maar hoe ver kunnen ze eigenlijk komen? Hebben ze ooit de kusten van Europa bereikt, of zelfs landen zoals Noorwegen bedreigd?

ijsberg bij Groenland — Een ijsberg in de buurt van Groenland - Kim Hansen

Meerdere meldingen

In de geschiedenis zijn er meerdere meldingen geweest van ijsbergen die ver ten zuiden van de poolgebieden zijn afgedwaald. Het meest beruchte voorbeeld is wellicht de Titanic, die in 1912 zonk na een aanvaring met een ijsberg in de Noord-Atlantische Oceaan. Die ijsberg was afkomstig uit Groenland en bevond zich op het moment van de ramp ter hoogte van Newfoundland, zo’n 4.000 kilometer van zijn oorspronkelijke bron. Het incident liet zien hoe ver deze kolossen konden afdrijven – en met verwoestende gevolgen.

Maar zelfs vóór dit tragische incident wisten zeevaarders al van het gevaar van ijsbergen. Vikingen die eeuwen geleden vanuit Scandinavië naar Groenland voeren, rapporteerden geregeld ontmoetingen met deze drijvende bergen. In die tijd waren de oceanen een stuk rustiger, en waren de ijsschotsen een minder frequent, maar altijd dreigend verschijnsel voor de zeelieden.

De moderne tijd: veranderingen door het klimaat

In het heden zien we echter een verandering in het gedrag en de verspreiding van ijsbergen. Door klimaatverandering smelten de poolkappen sneller dan ooit tevoren, waardoor gletsjers vaker afkalven en er dus meer ijsbergen ontstaan. Dit betekent ook dat ijsbergen verder kunnen reizen, aangestuurd door oceaanstromingen en wind.

Vooral de warme Golfstroom, die vanaf de Golf van Mexico naar het noorden richting Europa stroomt, speelt hierin een rol. Door deze stroming blijven de meeste ijsbergen ver ten westen van Europa steken in het koude water van de Noord-Atlantische Oceaan, en bereiken ze zelden de kusten van Europa zelf. Toch zijn er in de geschiedenis meldingen geweest van ijsbergen die in de buurt van Schotland of zelfs verder zuidelijk werden gespot. De meeste van deze ijsbergen smolten echter volledig voordat ze de Noordzee of de Noorse kust konden bereiken, doordat de watertemperaturen te hoog waren.

Een recente gebeurtenis: ijsbeer op drift naar IJsland

Een bijzonder recent voorval laat zien hoe soms niet alleen ijsbergen, maar ook ijsberen op de ijsschotsen afdwalen. In juni 2022 werd er op IJsland een ijsbeer gespot die op een ijsschots vanuit Groenland was meegevoerd door de stromingen. En dit jaar gebeurde het nog eens. Beide beren werden uiteindelijk doodgeschoten. Hoewel IJsland niet zo ver van Groenland ligt, blijft het een zeldzame gebeurtenis dat een dier op deze manier aanspoelt.

IJsberen gebruiken vaak ijsschotsen om zich te verplaatsen, maar door de stijgende temperaturen zijn de schotsen kleiner en minder stabiel geworden, waardoor de dieren onbedoeld ver van huis kunnen raken. Voor IJsland was het een schokkende ontdekking, aangezien de komst van een ijsbeer een indicatie is van het veranderende klimaat en de mogelijke gevolgen daarvan voor wilde dieren.

IJsbergen in Europa: een zeldzame gebeurtenis

Zijn er ooit ijsbergen geweest aan de kusten van Noorwegen of andere delen van Europa? Het antwoord is ja, maar het is uiterst zeldzaam. De meeste ijsbergen smelten voordat ze de relatief warme wateren van Europa bereiken. De stromingen in de Noordzee en langs de Noorse kust zorgen ervoor dat de meeste grote ijsbergen richting de Noord-Atlantische Oceaan worden afgedreven, of ze smelten onderweg.

Desondanks zijn er in de late 19e eeuw en het begin van de 20e eeuw meldingen geweest van ijsbergen die tot aan de Schotse eilanden en de Noorse kust waren gedreven. Deze ijsbergen waren vaak kleiner en stonden op het punt om volledig te smelten, maar ze gaven een spookachtige herinnering aan de kracht en invloed van de poolkappen.

Gedoemd te mislukken

Hoewel ijsbergen indrukwekkend ver kunnen reizen, is hun reis naar Europa vaak gedoemd om te mislukken. Verhalen van ijsbergen voor de kust van Noorwegen zijn zeldzaam, maar niet helemaal afwezig. Met de opwarming van de aarde en de veranderingen in het klimaat kunnen we in de toekomst mogelijk meer van deze verschijnselen verwachten.