Was het noorden van Afrika de laatste maanden geregeld in het nieuws door de extreme hitte en droogte die de Sahara troffen, uiteindelijk nam het weer er een bijzondere bocht. Onweersbuien, horend bij de Inter Tropische Convergentie Zone, kwamen zover naar het noorden dat ze midden in de Sahara terechtkwamen. Op plaatsen, waar vele jaren achtereen geen drup gevallen was, stortte het ineens van de regen.
Vanaf dat moment zagen we de Sahara, een van de droogste en meest onherbergzame gebieden ter wereld, van een zelden geziene kant. Zo brachten hevige onweersbuien in het zuidoosten van Marokko, in het gebied rond Erg Chebbi, een uitgestrekte zee van sterduinen, een bijzondere gedaanteverwisseling to0t stand. Op een satellietfoto, op 1 oktober genomen door een van de Copernicus Sentinel-2 satellieten, zien we een uniek plaatje: tijdelijk met water gevulde lagunes die schitteren rond de anders zo dorre zandduinen. Het beeld is bijzonder, vooral omdat het in het gebied in de afgelopen zeven jaar nauwelijks heeft geregend.
Hoe ontstaan deze regenbuien in de Sahara?
De uitzonderlijke regenval had meerdere oorzaken. Het weer in Noord-Afrika was de afgelopen maanden verstoord door een combinatie van factoren. Een van de belangrijkste was de verhoogde activiteit van de Inter Tropische Convergentie Zone (ITCZ), een band met regen- en onweersbuien die rond de evenaar met de zon meebeweegt. Deze zone verschuift jaarlijks met de seizoenen en brengt de gebieden in de baan ervan de afwisseling tussen droge perioden en natte regentijden. In de zomer kwam die band veel noordelijker dan normaal. Vochtige lucht uit tropische gebieden bereikte daardoor veel noordelijker gelegen gebieden zoals het Atlasgebergte, waardoor er in korte tijd hevige regen- en onweersbuien ontstonden.
Daarbij speelden ook de veranderingen in de temperatuur van het zeewater in de Atlantische Oceaan een rol. Die lagen vaak recordhoog en veroorzaakten daardoor meer verdamping. Dat leidde in de nabijgelegen kustgebieden en later ook in het binnenland dan weer tot zwaardere regenval. Hoewel de Sahara in eerste instantie beschermd lijkt tegen deze oceanische invloeden, hebben westelijke winden ervoor gezorgd dat de regenwolken toch naar het zuiden van Marokko konden oprukken. In de regio rond Merzouga, aan de voet van het Atlasgebergte en op ongeveer vier kilometer van de sterduinen van Erg Chebbi, zijn de rivieren door de regen buiten hun oevers getreden, en dat water stroomde richting de woestijn.
De vorming van tijdelijke lagunes
Wat je er in het landschap nu ziet, zijn zogenoemde ‘ephemere lagunes’, tijdelijke meren die ontstaan als het regenwater zich in laagten in het land ophoopt. Deze waterplassen hebben geen natuurlijke afvoer en blijven tussen enkele dagen of weken bestaan, afhankelijk van de verdamping en de absorptie van het water door de bodem. In het geval van Erg Chebbi waren de stortbuien zo hevig dat het water er uiteindelijk wekenlang bleef staan, wat zeldzaam is in een regio die normaalgesproken nauwelijks met regen te maken heeft.
Het contrast tussen het eindeloze zand en het heldere water is niet alleen voor meteorologen speciaal, maar ook voor de lokale bewoners en zelfs toeristen. Het glinsterende water aan de rand van het hete zand vormt een mooie tegenstelling, waarbij de droogte van de afgelopen jaren even ver weg is. Toch zal het water niet lang blijven staan. In een gebied waar de temperatuur vaak boven de 40 graden uit komt, zal het uiteindelijk slechts een kwestie van tijd zijn voordat de verdamping zijn tol weer eist en de lagunes uit beeld verdwijnen.
Gevolgen en het belang van monitoring
De regens zijn niet alleen landschappelijk van belang. Ze bieden ook kansen aan het ecosysteem in de Sahara. Zo trekken de tijdelijke meren dieren aan die normaal ver weg blijven van de droge duinen, zoals trekvolgels of kleine amfibieën die van het water gebruikmaken om zich voort te planten. Voor de bewoners van Merzouga en omliggende dorpen betekende de regen een welkome verlichting na jaren van droogte. Tegelijkertijd bracht de plotselinge overvloed aan regen ook erosie en overstromingen met zich mee.
Dankzij de Copernicus Sentinel-satellieten, die gedetailleerde foto’s van de aarde maken, kunnen we de gevolgen van deze bijzondere weersomstandigheden tegenwoordig zien. Door de beelden begrijpen we beter hoe ze zelfs de meest dorre plekken op aarde kunnen beïnvloeden.
Verder lezen:
Er is op 24 augustus toch een windhoos over Meppel getrokken
30-daagse: als het nu winter was, zouden we echt beter kijken
Volg ons ook op facebook en X!
Jouw foto op Weerverteller.nl?
Stuur je foto naar foto@weerverteller.nl, of via X met de vermelding van @weerverteller
